Nieuws- en Advertentieblad voor „Stad en Lande'
J
!3o Jaargang.
ZATERDAG 27 Augustus 1898
Mo 69
Gewroken.
VER8CHIJNT WOEN8DAQ8 EN ZATERDAGB.
i'EOIiiLËTOM.
ABONNEMENTSPRIJS
Pec drie maandea voor Hoogezand-Sappemeer 35 Cents.
Elders franco aan huis45 n
Enkele numrners5
Drnkker T. SUT, Hoogezand.
PRIJS du ADVEBTENTIËN
Van 15 regels 25 Cent ieder regel meer 5 Cent.
Abonnement lager. Groote letters naar plaatsruimte.
Dexelfde annonce 3-maal geplaatst wordt 2-maal berekend.
Stukken voor de Redaotie en Administratie gelieve men franco te adresseeren Bureau „GOORECHT-OLDAMBT" te Hoogexand.
Klondik*.
Het moet er treurig uitsien in het
goudland Klondike. De „Pall Mail"
neemt een brief op, dato 6 deser, waarin
de ellende besohreven wordt. Het is
tegenwoordig in Elondike niets dan
ongemakken, onreinheid en armoede,
segt de schrijver. Hoe jammerlqk snn
de gevolgen van de bestorming van het
land Er is wel veel goud, maar de
kosten, cm het te verkrjjgen, gaan de
waarde van de opbrengst te boven, terwijl
er moeielqkheden en gevaren sonder tal
sqn. Op den bodem der meren liggen
tientallen lijken acdere sjjn over den
weg verspreid en wenden hun levenlooie
oogen ten hemel allen slaohtoffers
van de geldsuoht. Natuurlijk ontbreekt
de gouden liohtsyde van Klondihe niet.
Vele sohatten sqn van daar gekomen,
maar de schaduwsqde wordt niet opge»
merkt. Zij sohuilt in overbevolking,
siekte, gebrek aan werk.
Bejaarde lieden verklaren, dat Klon
dike weldra het tooneel van den grootaten
uittocht sal sjjn, die ooit is aaoschouwd
uit, niet in een mijnstreek. Dawsoa is
versohrikkelqk overbevolkt. Het loon
is van 15 p. st. tôt 7.50 p. st. per dag
gedaald en er sijn drie man voor elke
vrjjvallende plaats. Wanneer de rijke
mqneigenaren bij hun besluit biijven, om
het volgende jaar niet te werken, tensij
de loonen nog meer kunnen dalen, sa)
er werkeiijk desen winter in Dawson
niets te doen zijn. Timmerlieden sqn
de eecig6n, die met hun werk geld
kunnen verdienen. Aile goudgronden in
de nabqheid van Dawson sqn afgepaald
en nieuwelingen stooten hun hoofd
Velen van hen sijn radeloos en weten
niet, waarheen te gaan. Voor het
meerendeel loopen sij eenvoudig rond,
sonder werk of goud te viaden en eten
intussohen hun medegeeomen voedsel op.
Velen ook gaan terug.
Vele mensohen in Dawson lijden aan
dysenterie. De oorsaak van de siekte wordt
aan het water toegesohreven. De voorraad
komt quasi uit bronnen, maar inderdaad
is hetbovenwater. Het komt van smeltende
sceeuw en sinkt weinige voeten in den
grond, alleen om verder beneden aan den
berg in de gedaante van eene bron te
voorsohijn te komen. Dawson self is eene
armoedige, moerassige,onsindelqke plaats,
sonder afvoerwater. De wegen sqn mod-
derig en de paarden sakken er tôt de
knieên in. De grond rondom de hutten,
die de stad vormen, is besaaid met lompen,
oud tin en weggeworpen huishoudelijke
saken. Ieder gooit sijn afval buiten de
deur van sqn tent of hut. Het kan niet
besinken, want weinige voeten beneden
de oppervlakte is de aarde ook in den
somer hard gevroren. Nu, in dese warme
dagen kan men sich den vuilen toestand
voorstellen. Het is versobrikkelijk, om
er aan te denken.
Het eenige goede, dat de toeloop naar
het land heeft aangebraoht, is de prqs»
verlaging van leeftooht. Dat is te danken
aan het groote aantal lieden, die hun
voorraad tegen geld besohikbnar stalles,
omdat sij terugkeeren. Maar daarentegen
is de grond enorm in prijs gestegen.
Peroeelen grond aan den weg in Dawson
kosten bjjna evenveel als in groote steden,
zoo sij niet duurdar kosten.
Spanje-Amerika.
Spanje de baas geworden, wist Amerika
tôt op dit oogenbiik echter nog weinig
op te sohieten met de opatandelingen.
Maar de toestand wordt gunstiger. De
leiders Garoia en Aguinaldo sohijnen van
meening te sijn, dat hun tegenstand tooh
niet veel sou haten en het derhalve maar
het beste is sioh onder het juk van den
nieuweti veroveraar te buigen.
Dit blijkt o.a. uit een telegram uit
Ha vanna, volgens hetwalk Garoia onhngs
het bevel over de Cubaanaohe troepen
heeft nee"gelegd ea uit eaa ander berioLt,
dat de NewYork Herald ontvangan
heeft en betrekking heeft op den toe
stand op de Philippines. Generaal Mer»
ritt heeft hier met de opatandelingen
korte wetten gemaakt.
Hij gelastte hen sich binnen drie dagen
op tien mijlen van Manilla terug te
trekken en Aguinaldo's vertegenwoordi-
ger nam hiermee genoegen, versocht
alleen de leiders der opatandelingen aan
betrehkingen te helpen, onder het opper
gesag van do Vereenigde Staten, en
Merritt beloofde dat. Aguinaldo self ia
naar Ilo-Ilo getrokken, op het eiland
Panay, waar tegenwoordig sioh de zetel
vaa het opperste gezag der Spaajaarden
bevindt. Hem sijn dus de Amerikanen
voorloopig kwijt.
Wat de Amerikanen met develeRoom-
eohe priesters en monnikken, die sioh op
de Piilippqnen bevinden, sullen doen
maakt het onderwerp van voortdurende
sorg voor het Vatioaan uit. Da politlsche
Correspondons te Weenen verneemt dat
de paus onverwijld onderhandelingen
met Washington sal openen over de
toekomat van de Plilippqnsohe geeste-
lijkheid en het Roomsche gesag op den
arohipel. In de omgeving van den paus
hoopt men, dat de Amerikanen sioh in
dit opsioht nog al sohappeljjk sullen
gedragen.
Het is opmerkelijk hoe rustig het in
Spanje blijft. Na nulk een nederlaag en
bij sulk een ontredderden toestand sou
men minstens een oproertje in het een
of aeder gedeelte van het land mogen
verwaohten. Niets vau dit ailes gesobiedt,
altqd als men de Agence Havas gelooven
mag, die versekert dat Don Carlos sijn
part y elk oproerig optreden verboden heeft,
dat de repulikeinen verdeeld sijn en van
samenwerkicg tussohe dese beide partjjen
geen sprake is. En het Volk in Spanje
interesseert sioh alleen voor zjjn stieren-
geveohten, die ondanks de heersohende
ellende overal gehouden worden.
Nabetrachting.
Het S. W. houdt eene belangwek-
kende nabetrachting over de tiramerlieden-
staking. Het blad wjjat op de vrij
plotselinge beëindiging van de saak en
segt: Oser dit feit op sioh self sal wel
ieder sioh verheugen, maar de wijse
waarop de staking eindigde sullen velen,
met ons, betreuren. De stakers hebben
den strijd over heel de linie verloren,
dat is te betreuren maar gelukkig is
het, dat als ti'i tooL geen kans op
overwinning bestond de strijd niet
noodeloos werd gerekt.
Het verloop der staking, haar plotseï
lingeniet door eenige onverwaohte
verandering in de positie der strqdenden
gemotiveerde afbreking heeft getoond,
dat men vôôr het proolameeren daarvan
sijne kraohtea en de heohtheid van sjjn
organisatie ôf in het geheel niet had
oadersocht ôf dese althans had oversohat.
Dit is een fout, die men vreesen kon
toen de staking hangende was, maar
waarop sij, die sympathie koesterden voor
de eisohen der stakers, toen niet hadden
te wijsen. Thans eohter, nu men daardoor
de positie der weder aan het werk sqnde
timmsrlieden niet meer verswakt, sou
men den werklieden geen dienst be wijsen
door er niet den aadruk op te leggen,
dat het niet alleen een fout, maar een
onverantwoordelqke liohtvaardigheid is
van hen die in de vakvereenigingen den
toon aangeven, eene werkstaking uit te
lokken soolang men niet met de grootste
sorgvuldigheid heeft nagegaan of er
redeljjke kansen op overwinning sijn.
Zekerheid omtrent den uitslag eener
staking kunnen da leiders daarvan na
tuurlijk nooit geven maar waar selfs
redeljjke kansen van overwinning niet
aanwesig sijn, is het uitlokken eener
werkstaking een bqna onvermengd
Zooals wij in ons vorig nummer op.
merkten, hing de vraag of het goed
gesien was ter verovering van de niet
vrijwillig toegestase eisohen der timmer*
lieden eene algemeene werkstaking te
proolameeren, in hoofdsaak af van dese
tweede vraag was de organisatie der
tiinmerlieden daartoe stevig genoeg Dit
is thans gebleken niet het geval geweest
te sijn de organisatie der timmerlieden
was tegen den strjjd, die werd aange»
bonden, niet opgewassen.
Het leidend oomité heeft voor het
ongunatig verloop der staking een aantal
gronden aangevoerd, die al moesten sij
sonder eenige oritiek worden aanvaard,
nog geene verklaricg van de mislukking
souden kunnen geven. De patroons hebs
ben partijdige voorstellingen van den
strjjd gegeven de groote pars heeft hen
daarbij geateund en het publiek tegen
de stakers ingenomen de politie heeft
de „ovaties" aan „onderkruipers" belet
de godsdienstige vereenigingen deden niet
meé of hielden niet vol dit ailes
(om van de andere gronden die het
oomite aasvoert, niet te spreken) moge
volkomen waar sijn, maar wat bewijst het
Wisten de leiders der staking niet
vooruit, moeiten sij niet weten dat
de patroons de voor henselven gunatigste
voorstelling van den strijd souden gevén
dat de groote bladen, het Handelsblad
en het Geeltje (de Amsterdamsohe Cou
rant) voorop, de partij der patroons
souden kiesen, voaral op dit oogenbiik
dat de politie de „ovaties" sou tegen
gaan dat Fatrimonium niet meeging en
op St. Joseph pressie sou worden geoefend
om sioh af te soheiden Al dess omstan»
digheden waren van te voren bakend,
met al dese omstandigheden had kunnen
en moeten worden rekening gehouden.
Dat is, naar aohteraf blijkt niet
voldoende gesohied. Het baat niet dat
te verbloemen en aohter een reeks
seoundaire en uit den aard der saak
partijdig voorgestelde oorsaken de hoofd»
oorsaak van de mislukking der staking
te verbergen. Die hoofdoorsaak is on»
voldoende organisatie van-, gebrek aan
het noodige sclidariteitsgevoel bij de
timmerlieden. Dat hebben de stakers
selven gevoeld van daar hun drang om
hunne niet stakende kameraden door
„ovaties" tôt andere gedaohten te bren-
gen. Door die „ovaties" werd gepoogd
pressie op de werkende timmerlieden uit
te oefenen en van hen door vrees voor
sohade of minaohting van de sijde hunner
kameraden datgene te verkrjjgen, waartoe
hun solidariteitsgevoel niet kraohtig ge«
noeg geweest was.
Dat bij eene werkstaking door de
stakers gepoogd wordt sulk eene pressie
uit te oefenen op hen die bljjven door-
werken, is een gewoon versohqnsel, dat
sioh het sterkst vertoont bij swakke
organisatie en in beteekenis afneemt
naarmate da arbeidera-organisatie wint
in kraoht. De gesohiedenis der engelsohe
arbeidersbeweging kan daarvan getuigen.
Het uitoefenen van sulk eene pressie,
wanneer sij gaat buiten de grensen der
bloote overreding en wanneer doet
sij dat niet is een inbreuk op de
vrgheid van hen die wél werken willen
en kan door de overheid, die ieder in
sjjn wettelijk gewaarborgde vrijheid heeft
te doen eerbiedigen, niet worden toe*
gelaten. De overheid mag daarbq niet
lijdelijk toesien. Dit wil natuurlijk niet
seggen, dat sq sioh niet sorgvuldig er
voor sou hebben te waohten door de
wijse waarop sjj het uitoefenen van sulke
pressie te keer gaat, partij te kiesen in
den strijd alleen dit bedoelen wq er
mede de politie in besoherming te
nemen tegen het verwjjt dat sq partij»
dig sqn son, door het enkele feit dat
sij er naar haar vermogen voor waakt,
dat sij die tijdens een werkstaking wer
ken willenook werken kunnen. Daarvoor
te waken is haar taak en het is
ONBILLIJK
er haar een verwqt van te maken, dat
sq doet wat haar plioht ia.
Maar aan den anderen kant sij men
tegen de stakers die pressie op hunne
kameraden uitoefenen om desen tôt
aansluiting bij hunne staking te brengen,
minder streng dan bqv. de heer Hovy.
In een uitvoerig openbaar sohrqven, dat
aan den vooravond van het einde der
staking in de bladen werd opgenomen,
noemt dese den inbreuk, die door de
stakers wordt gemaakt op het goed reoht
van hen, die niet met hen meegaan, een
ernstig vergrijp. En dan vervolgt hij aldus
„Ik had niet gedaoht, dat onse tim»
mergesellen daartoe in staat souden sqn.
Dit onteert hen ten hoogste, en beneemt
Naar 'a et Duitsoh.
12)
Voor Dora en de bankier instegen,
stelda de laatste sioh voormet de woorden
„Mqn naam is Bollmann," en op Dora
wjjsende," voegde hq er bq „Mijne
eobtgenoote." We hebben het voornemen,
de villa Mandolinata te gaan besiohtigen,
om se eventueel te koopen."
Golinski boog met de houding van een
man naar de wereld en noemde sqn naam,
er bq voegende
„Dan worden wq wellioht buren, ik
ben de bsaitter van het buitengoed
Draohenatein wanneer wij midden in
het meer sqn, suit gq raque vilia op de
rots kunnen aies."
Met dese woorden bood hq Dora de
hand en ondersteunde haar bij het in-
stijgen van de boot, die onder hare treden
heers en weer sohommelde daarbij ruatte
hare met eene dunne sijden handaohoen
bedekte hand eene minuut in de sqne,
en, was het bedrog, was het toeval, hq
meende, dat sjjn handdruk beantwoord
werd. Nadat ook Bollmann in de boot
„Hier is het sohoon spr&k Dora,
„dubbel weldadig is de eensaamheid, de
vreedsame stilte der natuur, wanneer
men sioh soo pas aan het gewoal der
wereld heeft onttrokken."
„Maar die eensaamheid kan ook lastig
worden," antwoordde Golinski. Daarbij
daoht hq onwillekeurig aan sqne vrouw
en een gevoel van wrevel beving hem.
Met welk reoht had sij hem de vrijheid
afgekooht en hem den gouden ring om
den vinger gedwongen, die thans ver»
raderlqk Dora in de oogen sohitterde
„Kent gq de villa Mandolinata soo
wendde Bollmann sioh tôt Golinski. „Hadt
gq cok omgaog met den vroegeren bai
sitter
Het inwendige der villa heb ik
nimmer betreden," antwoordde da ga»
vraagde, „maar mqn weg voert mq er
dikwijls voorbq. 't Is osa klein lief nsst.
Gq weat seker, dat de villa voor de
sangeras A. werd gebouwd, die haar
villa Mandolinata doopte. Dase dame
moet se tôt voor wainiga jaren bewoond
hebben, toan ging de villa in eigandom
over aan een geleerde, een oud kaal»
hoofdig heer."
nJuist, 'twas professer Gasekius, een
beroemd natuurondersoekar," voegde Dora
er hq. „Hij ia voor korten tijd naar
.p. waarheen sqne betrek
„Ik hoop, dat het gebouw en de in»
riohting er van ons sal bevallen," soo
nam Bollmann weder het woord, „want
de omgeving is inderdaad romantiaoh
sohoon. Ea soo stil. Hebben we ook
telegraâsohe verbinding met het spoor
wegstation
Golinski ontkende dit.
Bollmann soheen door dit antwoord
siohtbaar tevreden gesteld. Er kwam
eene pause in 't gesprek, die enkel door
den regelmatigen slagder riemen verbro
ken werd. Van tqd tôt tqd ontmoetten
Dora's en GolinBki'a blikken elkander,
dock sleohts voor een oogenbiik, dan meden
sq elkander. Dora zoowel als Golinski
daohten over de toevallige ontmoeting
na met het instinct van ongewone
naturen gevoelden sq eene soort van
geastelqke verwantaohap, welke hunne
karakters, hoe veraohillend dan ook, in
éen punt te samen leidde.
nZie eens hierheen," soo verbrak Go
linski het swqgen, „thans kunt ge mqne
villa sien."
Een kreet van bewondering ontsnapte
aan de lippen van het paar. Werkeiijk
bood het alot Draohenatein uit het midden
van het meer gesien een seer romantisohen
aanblik.
„Men gevoslt sioh in den tqd der
ridders en minnesangers terug verplaatst,"
er ontbreekt sleohts aan, heer ridder,"
soo wendde sq sioh tôt Golinski, die
haar verstomd aanhoorde, „dat gq in
voile wapenrusting op het balkon ver-
sohqnt en den aanvoerder des vqands
tôt een tweestrqd den handsohoen toe
werpt."
„Het komt er maar op aan, om welken
prqs men strjjden souantwoordde
Golinski, die tengevolge der leotuur van
ridder- en rooverromans deze taal ge-
noegsaam verstond. „Wanceer de prqs
een sohoone vrouw was, ik sou mij niet
besinnen."
„Ia, seer galant t" laohte Dora, maar
inwendig was sq vast orertuigd, dat
dese man een goed deel van ridderlijken
moed an doodsveraohting in sioh omdroeg.
Na vqf minuten landde men aan den
tegenovergestelden oever Golinski be?
sohreef aan het paar den weg,dienhet naar
de villa Mandolinata moest inslaan en
beloofde met de boot te waohten, tôt sij
souden terugkeeren. Hq had den tijd,
versekerde hij, en men kon voor de
besiohtiging der villa al den tqd nemen.
Toen Bollman en sqne dame aohter
de boomen waren verdwenen, wandelde
de besitter van Draohenatein aan den
oever onrustig op en neder. Die vrouw
had als 't ware eene revolutie in sqn
binnenste te voorsohqn geroepen. Won*
derbaar 1 Even t(
paradqs voor hem geworden. De toekomst
dook voor sqn geestig oog op als een
tooverslot uit het water van het meer,
en heerlqke beelden vervulden sqne
phantaaie. Aan de sijde van dese vrouw
soheen ailes hem mogelijk. Ook dit ruwe,
ontembare karakter had eindelqk sjjn
ideaal gevonden, gelijk dit ieder mensoh
vooruit sweeft en ésnmaal in het leven
hem in den weg treedt. Hoe weinigen
gelukkigen is het gegeven, hunne idealen
vast te houden en aan sioh te ketenen
voor de meesten, in lageren stand ge«
boren en opgevoed, vervliegt het in de
luoht en wordt het een bedriegelqk beeld,
wanneer sq hunne armen er naar uit»
s trekken. Het ide&al is de Fata morgana
van het mensohelqke leven.
VIII.
Bollmann en Dora wandelden tussohen
de boomen naar het doel van hun
tooht. Zq spraken over de toekomst.
Binnen enkele dagen moest het plan van
den tramweg sqn beslag krijgen. De
bankier rekende er bepaald op, dat
men hem in desen geene swarigheden
in den weg sou leggen. De aanleg
moest tôt stand komen naar Bollman's
idées hq had tooh aansienlqke sommen
opgenomen, om het materiaal en het
ikt moest worden.
600RE0HT-01DAHBT.
BUBEAD'S
H. VERVER J*., Zuidbroei H. NQORDING, Noordbroek,
Erven B. van dru KAMP, Groningen.
EWAAD,
i