Kiel-Windeweer vlert feest
en brengt prachtig boek uit
j
De meester wil geen koster zijn
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 18 MEI 1989
KIEL-WINDEWEER - Op grootse wijze vierde Kiel-Windeweer vorig weekend het
350-jarig bestaan van het dorp en het 100-jarig bestaan van de lagere school. Een prachtig
versierd dorp waar dagen arbeid in was gestoken. Mooie versierde wagens. Feesten tôt in
de kleine uurtjes, een uitgebreide goed verzorgde tentoonsteliing over de historié van Kiel-
Windeweer en een al even verzorgd boek over het Openbaar Onderwijs in het dorp.
a-awMeE-nHa--ammt m mvm wne»
Uit het boek blijkt dat de Kielsters
zo'n honderd jaar geleden ook al
wisten hoe er feest moest worden
gevierd. Meester Tholen schrijft in
die tijd over het feest ter gelegen-
heid van zijn 40-jarig jubileum.
,,Om half tien zou de kinderpret
beginnen. Plus minus 300 kinde-
ren waren aanwezig. Zij werden
twee aan twee geschaard de meis-
jes netjes gekleed, met hare kroo-
nen gingen voor. Daarachter volg-
den de jongens met hunne vlag-
gen".
De stoet kinderen trekt vergezeld
van muziek en een versierd schip
door het dorp. De terugtocht van-
af het verlaat maken de kleintjes
in het versierde schip. 's Middags
wordt eenzelfde optocht naar het
boveneinde van het dorp georga-
niseerd. Bij 't snikhuis wacht de
jubilaris een verrassing. Een ver
sierde koets met paard staan ge-
reed en hij kan instijgen. Op
school aangekomen ontvangt hij
vele cadeau's. De meester viert z'n
jubileum verder in huiselijke
kring. De Kielsters duiken de
kroeg in. Of met de woorden van
de meester. ,,De verscheidene ca-
fe's raakten vol".
In 1933 wordt het 50-jarig bestaan
gevierd met een gondelvaart door
het Kieldiep en een optocht over
de weg. Evenals het afgelopen
weekend is er vervolgens voor de
kinderen een middagfeest en 's
avonds feest voor de volwassenen.
In 1933 trad het Duo Divance uit
Amsterdam op. Dit weekend wa
ren het onder anderen Frank en
Mirella.
Onland
Kiel vierde dus het 350-jarig be
staan. Aan het begin van de zeven-
tiende eeuw was Kiel-Windeweer
echter woest en ledig. Onafzienba-
re vlakten veen, onland heette dat,
eigendom van de stad Groningen.
1647 wordt toch als het geboorte-
jaar van het dorp aangemerkt om-
dat er toen enige particulieren ve-
nen huren ten zuiden van het
,,Heeren Diep, in 't hooge
Sandt". Een rekensommetje leert
Jacobus Pieter Kopelle
naamd Jan Kritiek
1883 - 1913)
bijge-
Uitgebreid besteedt het boek aan-
dacht aan hoofdmeester Jan Al-
bronda (1913 - 1941). Naar hem is
later de school genoemd. Naast
basisonderwijs verzorgde hij ook
voor volwassenen landbouwhuis-
houdcursussen. Albronda was
ook degene die ook de oudera-
vond introduceerde. Tevens droeg
hij er zorg voor dat zwakke kinde
ren konden worden uitgezonden
naar de kindervakantiekolonie in
Wijk aan Zee.
dat het dorpsfeest te laat is ge
vierd. Kiel vierde het feest niet in
1987 omdat het hele dorp toen op
de kop stond door de reconstruc-
tiewerken die uit werden gevoerd
in het kader van de herinrichting.
Om die reden en vanwege het feit
dat het schoolgebouw dat in 1883
is gebouwd in 1978 is afgebroken
is ook het 100-jarig bestaan van de
school later gevierd. Overigens
werd er ook voor 1883 onderwijs
gegeven in Kiel. In de contracten
die de stad Groningen met de ver-
veners afsloot stond in 1636 al.
,,Sal van elck huys jaerlijcks gege
ven worden een gulden tôt onder-
holt van een schoelmester". Die
meester kwam er ook. In 1721
wordt Popke Jans Swaaghman in
de stukken genoemd. Hij geeft les
in een kamer van Harmen Dercks.
Voor die tijd gingen de kinderen
waarschijnlijk in Lula, boven
Kalkwijk naar school. Niet aile
ouders lieten hun kinderen naar
Lula gaan want ze vonden dat er
nemen de taken van de school-
meester toe. Hij wordt tevens
koster. De latere hoofdmeesters
zijn niet gelukkig met die combi-
natie. Zo schrijft in 1891 hoofd
meester Kopelle, die er om bekend
stond geen blad voor de mond te
nemen naar de raad, dat dominée
van Es de dienst zo organiseert dat
hij voor ,,hansworst" staat. ,,Op
mijn beleefde verzoek om andere
zangwijzen te kiezen werd geen
acht geslagen: ,,ik zal hem wel
buigen" beweerde onze dominée.
Ik geloof niet dat het Uwe goed-
keuring kan wegdragen, dat het
hoofd eener school een speelbal
wordt van een man aïs ds. v. Es".
Het verplicht opdraven als kerk-
dienaar houdt stand tôt in het be
gin van deze eeuw. Dan koopt de
gemeente Hoogezand, die inmid-
dels de verantwoordelijkheden
voor de school van de stad heeft
overgenomen het recht af met f
500,--.
In 1927 besluit de gemeente dat er
voor kinderen die dat nodig heb-
ben op school een warme maaltijd
wordt verstrekt. De maaltijden
worden gekookt in het gemeente-
lijk armenhuis. Per jaar kost dat
de gemeente twee duizend gulden.
De onderwijzers beoordelen welke
kinderen de maaltijd nodig heb-
ben.
Nadat de leerplichtwet van 1900
was ingevoerd was schoolgaan
verplicht. Kinderen die landbouw-
werkzaamheden moeten verrich-
ten konden ten hoogste zes weken
per jaar vrij krijgen. Om het
schoolbezoek te bevorderen is de
gemeenteraad bevoegd kleding en
schoeisel aan de kinderen te ver-
strekken. Dat verstrekken van
schoeisel vond voor de oorlog
veelvuldig plaats. Speciaal voor
dat doel werden blankhouten
klompen gemaakt. De kinderen
noemden het ,,gemeenteklom-
pen" en hadden aan het schoeisel
een hekel omdat het hen kenmerk-
te.
m
Het turfschip kwam eindelijk weer
eens naar Kiel- Windeweer. Dat le-
verde de eerste prijs op.
teveel draaibruggen gepasseerd
moesten worden en dat was te ge-
vaarlijk.
In 1722 krijgt Kiel-Windeweer een
eigen school. Elke plaats met huis
moet 9 gulden en 10 stuivers beta-
len, elk heem 4 gulden en 15 stui
vers. De meester krijgt 30 gulden
per jaar en kan bij elke boer 13
stuivers per jaar en bij de ,,minde-
re huisen en woningen" 6,5 stui
vers innen aan schoolgeld.
Hansworst
Als er in 1755 in Kiel een kerk
wordt gesticht, immers de tocht
naar Hoogezand neemt 2 uur in
beslag omdat er 50 draaien en
vonders moeten worden genomen,
Pantlopers
Met schoolverzuim heeft men
vroeger in Kielwindeweer zwaar te
kampen gehad. Oorzaak daarvan
was dat veel kinderen moesten hel-
pen bij het poten en rooien van de
aardappelen en moesten ze niet
zelf helpen, dan moesten ze op
hun kleinere broertjes en zusjes
passen, zodat de moeders naar het
veld konden.
Soms gingen kinderen niet naar
school omdat er geen brood was
dat ze mee konden krijgen. In de
winter van 1845 schakelt meester
Tholen de diaconnie in. Er zijn op
dat moment zeker 15 kinderen die
van thuis geen brood mee kunnen
krijgen. Ook de volgende winters
zorgt de diaconnie voor brood.
Een versierde wagen uit 1923,
voorstellende ,,De vier jaargetij-
den".
Spijbelen was dus verboden be-
trapte veldwachter Boelens toch
een pantloper, dan nam hij stren-
ge maatregelen. Hij boeide de jon-
gen en droeg hem, ter afschrik-
king, tijdens het speelkwartier
over aan de hoofdonderwijzer. Zo
herinnert zich mevrouw Antje M.
Flik-Reinders, die evenals sommi-
ge anderen schoolherinneringen in
het boek heeft geschreven.
Het boek is een aanwinst voor de
streekhistorie, het is uitgegeven bij
Profiel in Bedum. Voor de redac-
tie tekende Drs. H.J. Frese die bij-
gestaan werd door Ciska Ploeg-
man-Teisman, Arnold Mulder,
Gerrit Klinkhamer en Pieter Jan-
sema.
S/AYC
toe^etcezen aan
/7 /s//y/s,/- -
B N
blijhbaar uit het ver krijgen van de meeete GoedkeurÎDgsblijke
gantche School, by gelegenheid van een Schoolbezoek
door den Schoolopzumr
TH. VAN SWINDE
