Tentoonstelling nu
Metaaloccidaties het pallet van kunstenaar
Peter Wortel die loopbaan met
Hoogezandse opdracht begon
Acht kunstweriœn in één
rifimeiman
Intemationaal zonder vlieg-
tuig
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 21 DECEMBER 1989
Houtsnedes van Peter Wortel hangen momenteel op de Kerstgrafiel
tentoonstelling in de Korenbeurs in Groningen.
GRONINGEN,De occidaties zijn m'n pallet", zegt de Groninger kunstenaar Peter Wortel
wijzend op een grote hoeveelheid zinkplaten, die op de grond van zijn atelier liggen. Peter
Wortel ,,schildert" met koper, ijzer en zink. Zijn pallet ontstaat wanneer weer en wind ja-
renlang het metaal teisteren, waardoor er een grote variëteit aan kleuren verschijnt. Orga-
nisch, warm maar vooral spannend is het werk waarin tunnels het hoofdonderwerp vor-
men. In mijngangen, riolen en ondergrondse gewelven lijken mensen te verworden tôt hul-
peloze eenlingen. Wortels carrière kreeg door een grote opdracht in 1985 van de familie
Zuidenveld voor drie reliëfs in de Aletta Jacobs Scholengemeenschap van Hoogezand een
duw in de goede richting. Sinds dat jaar bleven de opdrachten komen.
Het idee om zink als basis te ne-
men voor z'n werk, ontstond toen
Wortel op de kunstacademie een
collega zag etsen in het materiaal.
,,Toen ik het zink in m'n hand
nam, zag ik de mogelijkheden he-
lemaal voor me. De manier waar-
op ik het zink verwerk, is volgens
mij uniek. Kunstenaars in Duits-
land werken wel met lood, dat ze
als bekleding van voorwerpen ge-
bruiken. Op dat lood wordt dan
ook geschreven. Maar ik heb nog
nooit iemand het materiaal zien
gebruiken, zoals ik het doe". Tôt
voor kort maakte Wortel vooral
metalen wandreliëfs. Voor 1985
plaatste hij die in een kader, waar
door het beeld naar binnen slaat,
na 1985 verdwijnt de ,,lijst" en
waant de aanschouwer zichzelf in
de gewelven en ervaart de beklem-
mende sfeer van die omgeving. De
tunnels in de eerste metaalreliëfs
zijn recht toe recht aan. Het recen-
tere werk is complexer. Tunnels
worden doorkruisd door balken
en leidingen, ze gaan hoeken om
en er komen zijgangen op uit.
Door het lijnenspel zit er een
enorm perspektief in het werk,
daardoor blijft het verrassen. Elke
hoek waaronder naar het reliëf
wordt gekeken levert en nieuw
beeld op.
,,Ik vind het spannend om te wer
ken op de grens van het twee en
drie dimensionale. Op het ogen-
blik maak ik beelden in de ruimte,
wel tôt drie meter hoog, maar ook
die figuren zijn afkomstig uit het
platte vlak. Het zijn dezelfde we-
zens die in de tunnels lopen, ik
blaas ze als het ware op". Voordat
Peter Wortel echt drie dimensio-
naal ging werken maakte hij
wandreliëfs, waarbij de figuurtjes
uitneembaar waren. Een reliëf
heeft zelfs een voor- en achterkant
met twee uitneembare figuren.
Het omdraaien van het werk en
het verwijderen of plaatsen van de
figuren levert acht verschillende
beelden op. Een beschouwing van
de reliëfs van de laatste twintig
jaar leert dat Peter Wortel altijd al
geobsedeerd is geweest door de
grens tussen het twee en driedi-
mensionale. Met zijn gipsreliëfs
uit de jaren zeventig zocht hij het
echter in volledig abstracte mathe-
matische opart. Daarmee vormt
de warmte van het huidige werk
een groot contrast.
Eigenlijk zou Peter Wortel zijn
atelier naast een tweedehandshan-
del in metalen moeten hebben.
Dat is niet zo, hij werkt in een sou-
terain en al het oude metaal moet
naar binnen worden gesleept. Het
grootste gedeelte verlaat het pand
ook weer als ,,oud ijzer", want
maar een heel klein gedeelte heeft
precies die kleur en structuur die
op een bepaald moment nodig is.
Het verzamelen van een grote ver-
scheidenheid aan zinkplaten is een
heel karwei. ,,Als er wordt
gesloopt, ga ik meestal met de
bouwvakkers onderhandelen. Het
is over het algemeen de gewoonte
dat het geld dat ze bijvoorbeeld
voor het zink krijgen in een geza-
menlijke pot wordt gestopt. Waar
ze dan eenmaal per jaar een feestje
van bouwen. Zijn er geen sloop-
werken waarvan ik op de hoogte
ben, dan ga ik naar schroothande-
laar Van Simmeren in Groningen.
En zoek mezelf precies de kleuren
en kwaliteiten die ik nodig heb.
Een vechtersmentaliteit kan de
Groninger kunstenaar niet worden
ontzegd. ,,Het is in de kunst er op
of er onder. Je moet jezelf goed
promoten en zien te werken zon-
der subsidies want daarvan wordt
je regelneef in plaats van kunste
naar".
Het promoten heeft Peter niet op
de kunstacademie geleerd maar in
de tijd dat hij als zelfstandig fijn-
timmerman zijn geld verdiende.
,,Als ik dan een verbouwing aan
wilde nemen of kindermeubels
had gemaakt, moest ik mezelf ook
verkopen". Ook in de fijntimmer-
periode was Wortel echter al
constant met kunst bezig. ,,Ik kan
me eigenlijk helemaal niet herin-
neren dat ik ooit geen kunstenaar
ben geweest. Ik heb altijd al m'n
vrije tijd aan schilderen en teke-
nen besteed". Zo kwam het ook
dat hij tijdens zijn opleiding tôt
schrijnwerker besloot om 's
avonds naar de Rietveldt Acadé
mie in Amsterdam te gaan. Hij be-
zocht die school in het begin van
de jaren zeventig, maar besloot op
een bepaald moment, dat het ge-
zonder voor z'n kinderen zou zijn
als ze op het knollenland en tussen
de koeien groot werden.
Hij vertrok naar Kollummerpomp,
werkte als timmerman bij het op-
zetten van loopstallen in een collec-
tief, maar deed daarnaast veel fijn-
timmerwerk. Toen de vraag naar
loopstallen afnam en ook de vrouw
van de notaris een handgemaakte
eikenhouten keuken had werd het
tijd om te vertrekken.
Peter's vrouw Jenniffer drong er-
op aan dat hij z'n opleiding tôt
kunstenaar af moest maken. Peter
deed daarom toelatingsexamen tôt
de dagopleiding van de kunstaca
demie Minerva in Groningen en
werd aangenomen.
,,Ik had in het weekend die keuken
van de notaris nog afgetimmerd en
kon maandagmorgen direct begin-
nen aan het schilderen van een
naakt. Gelukkig had de lerares er
enig begrip voor, dat ik het model
als een spijker portretteerde".
Over zijn opleiding aan de acadé
mie is Peter tevreden. ,,Door de
académie ontwikkel je je in de
breedte. Je leert met allerlei tech-
nieken te werken en dat komt van
pas". Vallen veel jonge kunste
naars na de académie in een zwart
gat, bij Peter was dat niet het ge-
val. Al in zijn laatste jaar exposeer-
de hij veelvuldig en dat is ie tôt op
de dag van vandaag blijven doen.
Gemiddeld wordt zijn werk vijftien
maal per jaar getoond. ,,Veel ex-
poseren helpt om voidoende te ver
kopen". Een deel van het werk
wordt aangekocht door bedrijven
waarvoor hij ook in opdracht
werkt. De bedrijven nemen soms
een hele serie, maar ook particulie-
ren plaatsen zonder pardoes een
metaalrelief naast de piano. „Mis-
schien zetten ze er wel een gezellige
plant tegenaan, ik vind het alle-
maal best. Als ze er maar van ge-
nieten". Vooral de metaalreliëfs
waarvoor toch pittig in de buidel
moet worden getast zijn in trek.
Metaalreliëfs van acht duizend gul-
den verdwijnen nog warm naar ko-
pers. Druksels van houtsnedes de
andere tak van het bedrijf, die
rond de 450 gulden kosten gaan
langzamer. Wortel bespeurt dat
bedrijven de laatste tijd de neiging
hebben om van de houtsnedes
complété sériés op te hangen.
Wortels werk geniet alom be-
langstelling. Vooral in Canada
spreekt het werk volgens Peter aan
door de keuze van het materiaal.
,,Oud zink kennen ze daar hele
maal niet. Daardoor heeft het
werk voor hen iets heel excen-
trieks". Wortels successen blijven
overigens niet beperkt tôt Canada.
Regelmatig exposeert hij in Joe-
goslavië, Duitsland en België. In-
cidenteel in Zweden, Engeland,
Frankrijk en Polen.
De indrukwekkende lijst internati
onale tentoonstellingen doet ver-
moeden dat de kunstenaar zijn
tijd voornamelijk in vliegtuigen en
in hôtels doorbrengt. Dat is echter
niet het geval. Dagelijks werkt Pe
ter op zijn atelier van acht tôt vijf.
Om intemationaal door te breken
is het volgens hem niet nodig om
zelf de hele wereld over te reizen.
De kunst moet dat natuurlijk wel
doen, maar dat gaat prima per
pakketpost. ,,Bovendien geef ik
vaak documentatiemappen mee
aan mensen, die naar het buiten-
land gaan, daarop krijg ik reac-
ties. Ik heb complété tentoonstel
lingen grafiek in kokers verstuurd.
Bij dat materiaal gaat dan een
kleine video waarop je kunt zien
hoe ik werk. De presentatie van
metaalreliëfs vindt plaats door
middel van foto's.
Blijkt dat een bepaalde galerie be-
langstelling voor de stukken heeft,
dan worden ze verzonden. Bij en-
kele galeries waarmee goede con-
tacten bestaan, geef ik het werk in
consignatie. Zou er onverhoopt
geen verkoop plaatsvinden, dan
krijg ik het terug. Zakelijk heeft
dat nog nooit problemen gegeven.
Ik krijg of m'n geld of m'n
kunst".
