Wonen aan de.... J.W. Frisolaan
Nieuw anti-speed règlement
Zuidlaardermeer
OOfi?
J. R. Siebe
HET NIEUWSBLAD De Kem 25 jaar
O Q
Meer over
K. ter Laan
Frekie
Krediet kredietbank
op 40 duizend
Avond-
tietsvierdaagse
Frekie
Johan Willem Friso, vorst
van Nassau-Dietz en prins
van Oranje leefde van 1687
tôt 1711. Toen hij onderweg
was naar 's Gravenhage om
de geschillen over de erfenis
van stadhouder Willem III te
regelen, verdronk hij bij de
Moerdijk. Bij Raadsbesluit
van 5 augustus 1968 werd de
J. W. Frisolaan naar hem ge-
noemd.
Johan Willem Friso werd ge-
boren in Dessau op 4 au
gustus 1687. Hij was de enige
zoon van Hendrik Casimir II,
vorst van Nassau-Dietz, en
Henriette Amalia, vorstin
van Anthalt-Dessau, en had 7
zusters. Zijn vader was stad
houder van Friesland, Gro-
ningen en Drenthe. De jonge
Friso werd opgevoed in
Leeuwarden door de Frane-
ker predikant en hoogleraar
Johan Lemonon.
Toen zijn vader op 5 maart
1696 overleed, volgde Johan
Willem hem op als stadhou
der en kapitein generaal, on-
der voogdij van zijn moeder.
Hij was toen pas 9 jaar oud.
Zijn moeder, prinses Amalia
gaf hem een zeer zorgvuldige
opleiding. Hij studeert eerst
aan de Hogeschool in Frane-
ker en daarna aan de
Utrechtse universiteit.
De J.W. Frisolaan
Erfenis
In 1700 was stadhouder/ko-
ning Willem III kinderloos
overleden. Johan Willem Fri
so, bij testament door hem
aangewezen als erfgenaam
verkreeg daardoor als der-
tienjarige jongen de titel
Prins van Oranje". Het
bleek echter niet zo gemak-
kelijk zijn rechten te doen
gelden. Er ontstond zelfs een
ruzie over de erfenis tussen
de Friese tak van de Nas
sau's en het Pruisisch ko-
ningshuis. Ook in eigen land
was er geharrewar tussen de
verschillende gewesten on-
derling. Waar Willem III
stadhouder was geweest, wa-
ren de regenten helemaal
niet van plan een opyolger te
benoemen, liever hielden ze
zelf de macht in handen. Zo
begon in 1702 het 2e stadhou-
derloos tijdperk.
Roekeloze moed
In 1702 is de Spaanse succes-
sieoorlog uitgebroken. In
Spanje is de kleinzoon van
zonnekoning Lodewijk de
veertiende gekroond tôt ko-
ning Philips V, met behoud
van zijn rechten op de Franse
troon. Om te voorkomen dat
Frankrijk en Spanje [e[en
groot rijk g aan vormen strij-
den Engeland, Schotland,
Nederland, Oostenrijk en
Pruisen en Hannover zij aan
zij tegen de zonnekoning en
zijn kleinzoon. Johan Willem
Friso, soldaat in hart en nie-
ren ziet de oorlogsvoering als
zijn belangrijkste taak. Al in
1702, hij is dan 15 jaar oud,
wil hij mee met de eerste
veldtocht. Maar geblesseerd
door een val van zijn paard
moet hij daarvan afzien. Een
jaar later trekt hij wel ten
strijde onder leiding van
veldmaarschalk Hendrik van
Nassau, heer van Ouwer-
kerk. In 1704 wordt de jonge
Friso benoemd tôt generaal
van de infanterie. In de strijd
tegen de Fransen en Span-
jaarden onderscheidt hij zich
door zijn roekeloze moed.
Maar de pogingen in 1705 om
hem lid te laten worden van
de Raad van State misluk-
ken door tegenstand van
Holland en Utrecht.
Stadhouder
Op 22 november 1707 wordt
de meerderjarig geworden
prins in de Staten- vergade-
ring van Friesland officiëel
benoemd tôt stadhouder van
Friesland en enkele maanden
later ook van Groningen. Hij
is dan al opperbevelhebber
van het leger, onder leiding
van de hertog van Marlbo-
rough die samen met
raadspensionaris Heinsius
van Holland en prins Eugeni-
us van Savoye (veldheer van
de Oostenrijkse keizer) de
leiding hebben van de strijd.
In de slag bij Oudenaerde op
7 juli 1708 weet Johan Willem
Friso zich te onderscheiden.
Hijschrijft in een brief aan
zijn moeder: „Ik schrijf deze
brief aan uwe Hoogheid om
Haar te zeggen, dat wij de
overwinning hebben behaald
en hen totaal hebben versla-
gen. Ik bevind mij wel en
schrijf deze brief op twee
trommen, terwijl ik op ben
van vermoeidheid". In 1709
verliest Frankrijk de bloedi-
ge slag van Malplaquet voor-
al dankzij het moedige optre-
den van Johan Willem Friso.
Bruidsgift
Prins Johan Willem Friso
trouwde op 26 april 1709 met
Marie Louise, gravin van
Hessen-Cassel, dochter van
landgraaf Karl van Hessen-
Cassel en Marie Amelia,
prinses van Koerland. Als
bruidsgift krijgt Marie Loui
se van de Friese Staten een
bedrag van honderdduizend
gulden. Een welkom ge-
schenk, want ze worden
voortdurend door geldnood
geplaagd.
Terwijl het geharrewar over
de erfenis voortduurde, heeft
de prins zijn bezittingen op
andere wijze vermeerderd. In
1704 kocht hij het eiland
Ameland dat steeds een onaf-
hankelijke heerlijkheid was
geweest en zich onder de fa-
milie Cammingha buiten de
opstand had weten te hou-
den. In 1711 kreeg Friso van
zijn verre neef Frans Alexan-
der, de laatste vorst van
Nassau- Hadamar, [e[en der-
de deel van diens vorsten-
dom.
Verdronken
Vanuit zijn legerkamp in de
zuidelijke Nederlanden gaat
Friso in juli 1711 ip verzoek
van de Staten-Generaal naar
's Gravenhage om te probe-
ren de geschillen met de ko-
ning van Pruisen over de er
fenis definitief te regelen. Zo-
v er zou het nooit komen. Op
14 juli gaat het gezelschap bij
de Moerdijk aan boord van
een veerschuit. Tijdens de
overtocht steekt plotseling
een storm op met zware sla-
1x131 I
Johan Willem Friso
gregens. Om te schuïlen gaat
de prins met een deel van zijn
gevolg zitten in de koets die
ook aan boord was. Bijna
zijn ze aan de overkant of
Jan Willem Friso stapt uit de
koets om snel aan land te
kunnen gaan. De schipper is
net aan het laveren als een
rukwind de schuit doet over-
hellen. Nog probeert Johan
Willem Friso zich vast te
klampen aan de mast en aan
de heer Du Tour, maar een
overslaande golf smijt hem
in het water. Samen met an
dere opvarenden is hij toen
verdronken. Pas acht dagen
later werd zijn lichaam ge-
vonden. Johan Willem Friso
werd eerst in Oranjewoud en
later in de Jacobijnerkerk in
Leeuwarden begraven.
Marijke Meu
De weduwe Marie Louise, ze
kreeg later de bijnaam „Ma-
rijke Meu", bracht anderhal-
ve maand later een gezonde
knaap ter wereld: Willem Ca-
rel Hendrik Friso. Hij zou de
latere stadhouder Willem IV
worden. Een jaar eerder al
was de dochter Anna Char
lotte Amalia Louise geboren.
Henk Booy
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Gas geven kan nog steeds op
het Zuidlaardermeer, juridisch zijn er echter geen vluchtwe-
gen om aan boetes en straffen te ontsnappen. De provincie
heeft de vaarsnelheidbeperking op het Zuidlaardermeer in
één règlement gevat, het Binnenvaart Politie Règlement.
Voorheen was de maximum snelheid van 12 kilometer vast-
gelegd in het verkeerde règlement. Gedeputeerde Staten
heeft dat ingezien en veranderde de reglementering.
Aan bestrijding van de snelheidsoverlast op het Zuidlaarder
meer wordt ondertussen de hoogste prioriteit gegeven door
de Rijkspolitie te water en de politiecorpsen van Hoogezand-
Sappemeer en Zuidlaren.
Om een nog beter en uitge-
breider beeld te krijgen over
het leven en werk van K. ter
Laan wordt er een boek uit-
gegeven in samenwerking
met de Stichting 't Grunne-
ger Bouk. Het boek zal in
september in Delfzijl worden
gepresenteerd.
HOOGEZAND-SAPPE
MEER - Ter gelegenheid van
het 25-jarig bestaan van
wijkcentrum ,,De Kern"
worden er verschillende eve-
nementen georganiseerd. Op
zaterdag 15 september wordt
er voor de kinderen een mini
play back show gehouden,
waar ook sound mixers wel
kom zijn. Kinderen die mee
willen doen kunnen zich nu
vast gaan voorbereiden.
Meer informatie hierover
vindt u in deze krant.
Kornelis ter Laan
Frekie:„k Heb dien sloapko-
amer oproemd".
Moeke:„Prachteg".
Frekie:„k Heb aie lut je vles-
kes ien ain grode goten. Hest
wat meer roemte op kaptoa-
vel."
HOOGEZAND-SAPPE
MEER - Tôt 40 duizend gul
den kunnen mensen die bij
de gemeentelijke krediet
bank in Hoogezand-Sappe-
meer aankloppen in het ver-
volg lenen. Op dit moment
wordt er maar krediet gege
ven tôt 20 duizend gulden. De
bank verhoogt het krediet in
de hoop dat op die manier
ook het wat draagkrachtige-
re deel van de bevolking bij
de bank zal lenen.
Dat is aantrekkelijk voor de
kredietbank omdat daardoor
de risico's worden gespreid.
Burgemeester J.L.D. van der
Linde en wethouder M. Lan-
tinga vinden een krediet van
40 duizend te hoog, zij wilden
maar tôt 35 duizend gaan. De
rest van het collège en ook de
meerderheid van de commis-
sie sociale zaken heeft de 40
duizend bedongen.
ZUIDLAREN - Fiets Toer
Club Dobberieders uit Zuid
laren organiseert van 25 tôt
en met 28 juni een avond-
fietsvierdaagse. De te fietsen
afstand bedraagt ongeveer 25
km. per avond. De start is
tussen 19.00 en 19.30 uur bij
Cafe-rest. „Sprookjeshof" te
Zuidlaren. Voor verdere in
formatie: mevr. M. Kamp-
huis, tel. 05905-1897, VW-
Zuidlaren, tel. 05905-2333.
Frekie:,,Ilc betwievel of ons
noaber wel zo riek is as t
liekt.
Antje:„Hou zo?"
Frekie:,,Ik zag hom lest mit
zien dochter op aigenste pioa-
no speulen."
Echte vriendschap is goud
waard
DESIREE
vriendschaps- en
verlovingsringen
Vanaf f 208,- p.p.
Juwelier/Horlogerie
Kleinemeersterstraat 25
Sappemeer
Telefoon 05980-92121
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 21 JUNI 1990
Verschijnt elke donderdag in een
oplage van 24.000 in de plaatsen:
Hoogezand, Sappemeer,
Kofbam, Harkstede, Slochteren,
Schildwolde, Zuidbroek,
Kielwindeweer, Westerbroek,
Waterhutzen, Foxhol, Zuidlaren,
de Groeve
Kantoor Gorecht Oost 30
Tel./Fax. 05980-24848
Postbus 18
9610 AA Sappemeer
Redaktie: Persburo Edzes
Tel. 05980-97145
Adv.afd.: Na» 18.00 uur
J. Wagt
Tel. 05990-17975
