Wonen aan de Van Oldenbameveltlaan
E
Van gebaar tôt gebaar
KENWOOD
HET NIEUWSBLAD
VW-Agenda
De Van Oldenbameveltlaan
De Van Oldenbameveltlaan
in Hoogezand werd bij raads-
besluit van 29 juli 1960 ge-
noemd naar Johan van Ol-
denbarnevelt, beer van Ber-
kel, Rodenrijs en nog veel
meer. Een belangrijk en veel-
zijdig staatsman ten tijde
van de 80- jarige oorlog. Door
zijn toedoen werd Prins Mau-
rits aangesteld als stadhou-
der. Door toedoen van dezelf-
de prins Maurits wordt Ol-
denbarneveldt beschuldigd
van landverraad en op 13 mei
1619 op het Binnenhof in Den
Haag onthoofd.
Johan van Oldenbamevelt
werd geboren op 14 septem-
ber 1547 in Amersfoort als
zoon van Gérard van Olden
bamevelt en Deliana van
Weede. Hij bezoekt de Latijn-
se school in Amersfoort, en
studeert réchten in Leuven
en Bourges ih Frankrijk. Als
de 2e Hugenotenoorlog uit-
breekt zet hij zijn rechtenstu-
die voort in Keulen en later
in Heidelberg. In 1569 keert
hij temg naar den Haag en
wordt benoemd tôt advocaat
aan het Hof van Holland.
Watergeuzen
Een jaar eerder was de oor
log met Spanje uitgebroken,
die 80 jaar zou duren. Als in
1572 de opstand uitbreekt en
op 1 april de Watergeuzen
Den Briel innemen, blijft
Van Oldenbamevelt niet, zo-
als de meeste leden van het
Hof, trouw aan Spanje. Hij
gaat naar Utrecht en sluit
zich aan bij de Prins van
Oranje. Als vrijwilliger
neemt hij deel aan het ontzet
van Haarlem.
Bij zijn terugkomst in Delft
wordt hij door de Staten
weer tôt advocaat benoemd
van het nieuwe Hof van Hol
land. Hij doet veel moeite het
ontzet van Leiden te bevor-
deren, maar kan bij de be-
vrijding in 1574 wegens ziek-
te zelf niet aanwezig zijn.
Gewetensvrijheid
In 1576 wordt Johan van Ol
denbamevelt benoemd tôt
pensionaris van Rotterdam,
het hoogste ambt dat de Sta
ten van Holland en Zeeland
te vergeven hadden naast dat
van stadhouder. Als
raadspensionaris heeft hij
grote invloed zowel in de
binnenlandse- als de buiten-
landse politiek van de Sta
ten. Veel voorstellen van zijn
hand worden opgenomen in
de Unie van Utrecht, het in
1579 gesloten verbond van de
Noordelijke Nederlanden. Al
in die tijd ijvert Van Olden
bamevelt voor het beginsel
van gewetensvrijheid.
In 1584 wordt Prins Willem
van Oranje vermoord. Van
Oldenbamevelt wordt aange-
wezen om samen met prins
Maurits een voorlopige rege-
ring te vormen. Door Maurits
als stadhouder naar voren te
schuiven weet Van Oldenbar-
nevelt een eind te maken aan
het wanbeleid van de Graaf
van Leicester, die door de
Engelse koningin Elizabeth
als landvoogd naar de Neder
landen was gestuurd. In de
komende tien jaren zullen
Maurits en Van Oldenbame
velt er eendrachtig voor zor-
gen dat het land er militair
en economisch geweldig op
vooruit gaat.
In 1596 lukt het Van Olden
bamevelt met Frankrijk en
Engeland het drievoudig ver-
bond te sluiten. Een persoon-
lijke triomf van zijn diplo
matie. In 1599 bevordert hij
de uitrusting van de vloot,
die onder Pieter van der
Does de Spaanse kustplaat-
sen zal aantasten.
De concurrentie tussen de 9
Compagnieën van Verre, die
handel drijven op Indië en
het verre Oosten, is Van Ol
denbamevelt een doorn in
het oog. Door zijn bemidde-
ling lukt het op 20 maart 1602
de Verenigde Oost Indische
Compagnie op te richten, die
voor de duur van 21 jaar het
octrooi kreeg handel te drij
ven op aile landen gelegen
tussen Kaap de Goede Hoop
en de Straat van Magalhaes.
In de jaren 1607/1608 weet hij
zakenlieden over te halen an-
derhalf miljoen gulden te in-
vesteren in de drooglegging
van de Beemsterpolder.
Verrader
Het jaar 1609 is voor de 62-
jarige raadspensionaris een
hoogtepunt in zijn carrière,
maar tevens het begin van
zijn ondergang. Met Spanje
wordt een wapenstilstand
gesloten: het twaalfjarig
bestand. In die tijd moeten
de wapenen rusten, terwijl
de vrije vaart op Indië be-
houden blijft.
Het bestand wordt gesloten
tegen de wil van Prins Mau
rits, die bang is voor aan-
tasting van zijn militaire
macht. Hij noemt Van Olden
bamevelt ,,een verrader in
Spaanse loondienst"Vanaf
dat moment zijn de Prins en
de pensionaris tegenstan-
ders.
Tijdens het bestand onstaan
er binnen de republiek gods-
diensttwisten tussen twee
stromingen in de protestant-
se kerk. De Contra-
Remonstranten onder leiding
van de hoogleraar Gomaris
zijn vurige aanhangers van
de leer der praedestinatie,
die ervan uit gaat dat bij de
geboorte al is voorbeschikt of
iemand naar hel of hemel
gaat. De Remonstranten on
der leiding van Arminius,
meenden dat iemand ook
door zijn levenswijze de eeu-
wige zaligheid kan verwer-
ven.
Wa ardgel d ers
Van Oldenbamevelt wil de
bijeenkomsten van de contra-
remonstranten met behulp
van soldaten beletten. Maar
Maurits weigert daarvoor
troepen ter beschikking te
stellen. Hij kiest daarmee
voor de contra-
remonstranten. Dan laat Van
Oldenbamevelt de Staten
een besluit nemen dat be-
kend is geworden als „De
scherpe resolutie". Voortaan
mogen steden eigen soldaten,
zogenaamde ,,waardgelders"
in dienst nemen, om de rust
te bewaren. Maurits ziet dit
als een regelrechte aan-
tasting van zijn positie als
opperbevelhebber. Tegen Ol
denbamevelt wordt een
lastercampagne gevoerd, die
tôt resultaat heeft dat Mau
rits, gewapend met een vol-
macht van de Staten- gene-
raal, Van Oldenbamevelt en
Hugo de Groot gevangen kan
nemen. Zij zouden gekozen
hebben voor Spanje en tegen
Oranje.
Oprecht en vroom
Na een langdurig procès
wordt de „oude advocaat"
(hij is bijna 72 jaar) ter dood
veroordeeld omdat hij land
verraad zou hebben ge-
plaagd. ,,Is dit het loon voor
drie-en veertig jaren dienst,
die ik den lande gedaan
heb?", vraagt hij zijn rech-
ters op 11 mei 1619 en op het
schavot op het Binnenhof
spreekt hij de volgende dag:
„Mannen gelooft niet dat ik
„een landverrader ben. Ik heb
oprecht en vroom gehandëld,
als een goed patriot, en die
zal ik sterven". Het stoffelijk
overschot van Johan van Ol
denbamevelt werd overge-
bracht naar de hofkapel in
Den Haag en later bijgezet in
het familiegraf te Amers
foort.
Johan van Oldenbamevelt
Achtendertig jaar later uit de
dichter Joost van den Vondel
zijn verontwaardiging over
de executie in een beroemd
geworden hekeldicht ,,Het
Stockske van Joan van Ol
denbamevelt, vader Des Va-
derlants". Het is een ode aan
de wandelstok van de oude
Van Oldenbameveldt, die
geen verrader, maar de
steunpilaar van de vrijheid
en de vader van Holland tôt
steun heeft gediend tôt op het
schavot.
Het gedicht is geschreven in
voor ons moeilijk leesbaar
17e eeuws Nederlands. Hier
volgt de volledige tekst:
Myn wensch behoede u on-
verrot
Ostock en stut, die, geen'ver-
rader
Maer 's vrydoms stut en Hol-
lants Vader
Gestut hebt op dat wreet
schavot;
Toen hy voor 't bloedigh
zwaert most knielen
Veroordeelt, als een Seneka
Door Neroos haet en ongena
Tôt droefenis der braefste
zielen.
Ghy zult noch, jaren achter
een
Den uitgangk van dien Helt
getuigen
en hoe Gewelt het Recht dorf
buigen
Tôt smaet der onderdruckte
steên.
Hoe dickwyl streckt ghy on
der 't stappen
Naer 't hof der Staeten sta-
digh aen
Hem voor een derden voet in
't gaen
En klimmen, op de hoogste
trappen:
Als hy, belast van ouderdom
Papier en schriften overleen-
de,
En onder 't lastigh lantpack
steende!
Wie ging, zoo krom gebuckt,
noit krom!
Ghy ruste van uw trouwe
plichten,
Na 'et rusten van dien ouden
stock,
Geknot door 's bloedraets
bittren wrock:
Nu stut en styft ghy noch
mijn dochten.
Frekie
Meester:„Hou moaken ze
netten?"
Frekie:,,Ze bienen aie goaten
mit n taauwke vaast".
Tel./Fax. 05980-24848
Redaktie: Persburo Edzes
Tel. 05980-97145
Tel. 05990-17975
GRONINGEN - Van 28 juli
tôt en met 28 augustus is in
het Universiteitsmuseum in
Groningen een tentoonstel-
ling te bezichtigen over de
onderwijsmethoden voor do-
ven. Met de tentoonstelling
getiteld ,,Van gebaar tôt ge
baar" wordt herdacht dat
Henri Daniël Guyot 200 jaar
geleden de eerste Nederland-
se instelling voor doven in
Groningen heeft opgericht.
Het Universiteitsmuseum
aan de Zwanenstraat 33 in
Groningen is geopend dins-
dag t/m vrijdag van 12 - 16
uur en zaterdag en zondag
van 13 - 16 uur.
Evenementen
25-7: Rondvaart op het Zuid-
laardermeer, vertrek: 13.30
en 15.30 uur bij De Rietzoom,
Meerweg 60, 15.00 uur bij De
Bloemert. Midlaren.
28-7 Paviljoen "De Riet
zoom", Meerweg 60, Krops-
wolde: Barbecue, aanvang
22.00 uur.
"De Leine": Gary Hammer
"Elvis", aanvang 22.00 uur,
vrij entree.
29-7: Rondvaart op het Zuid-
laardermeer, vertrek: 13.30
en 15.30 uur bij De Rietzoom,
Meerweg 60, 15.00 uur bij De
Bloemert, Midlaren.
1-8: Rondvaart op het Zuid-
laardermeer, vertrek: 13.30
en 15.30 uur bij De Rietzoom,
Meerweg 60, 15.00 uur bij De
Bloemert, Midlaren.
Exposities
t/m 26-8 Halte Kropswolde:
expositie Arthur Elsenaar en
Martijn Lagerwerf.
t/m 17-8 Galerie Inside,
Kerkstraat: Expositie Roelie
Rumscheidt.
t/m 27-8 Oude Gemeentehuis
Hoogezand, Hoofdstraat: Ex
positie Roel Hemminga
(aquarellen), Corrie Hem
minga (olieverven, pastels,
aquarellen) en Ingrid Hem
minga (inkt, krijt, gemengde
technieken).
t/m 31-7 Gemeentehuis Hoo
gezand: Heleen v.d. Tuin,
zeefdrukken en olieverven.
t/m 31-7 Bibliotheek "Boek-
hoven": expositie reizen,
reisgidsen.
Kinderboerderij Gorecht:
Geopend: ma., di., do., vr.
15.00-16.30 uur; woe., za., zo.
14.00-17.00 uur
INFORMATIE - VERK00P
REPARATIE
oa-aiSESBffl&HE
Zuïdlaren 05905-4047 Fax: 4493
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 26 JULI 1990
Verschijnt elke donderdag in een
oplage van 24.000 in de plaatsen:
Hoogezand, Sappemeer,
Kolham, Harkstede, Slochteren,
Schildwolde, Zuidbroek,
Kielwindeweer, Westerbroek,
Waterhuïzen, Foxhol, Zuidlafen,
de Gfoeve
Kantoor Gorecht Oost 30
Postbus 18
9610 A A Sappemeer
Adv.afd.: Na> 18.00 uur
J. Wagt
