Wonen aan de ....Roggeveenstraat
Kerk niet op radio Hoogezand werkt hard aan banenpool
Hillie Wildeveld
bij Imca
Halte Kropswolde
expositie
Inzameling tuinafval
HET NIEUWSBLAD
Jacob Roggeveen (1659 -1729)
was een Zeeuws jurist en
godgeleerde die pas op
62-jarige leeftijd ontdek-
kingsreiziger werd. Hij ging
in opdracht van de West Indi-
sche Compagnie op zoek naar
het onbekende Zuidland
„Terra Australis", maar ont-
dekte in 1722 het mysterieuze
Paaseiland. Bij Raadsbesluit'
van 29 april 1955 werd de
Roggeveenstraat in plan
Noord-Oost naar hem ge-
noemd.
Jacob Roggeveen werd op 1
februari 1659 geboren in Mid-
delburg als zoon van Arend
Roggeveen en Maria Storm.
Zijn vader, een tamelijk be-
middeld man, was roeier (be-
paler van het alcoholgehalte)
en proever van wijnen en
sterke drank, gaf les in wis-
kunde, aardrijkskunde en
zeevaart, ook aan zijn zoon
Jacob. Over diens jeugd is is
weinig bekend, behalve dat
hij in 1673 ruim een jaar de
Latijnse school in Middel-
burg bezocht.
Op een protestantse hoge-
school in Frankrijk behaalde
Jacob zijn titel ,,meester in
de rechten". Vervolgens leg-
de hij zich toe op de godge-
leerdheid en werd aanhanger
van de vrijzinnige grondbe-
ginselen van Ds. Pontiaan
van Hattem. Van 1693 tôt
1706 was Roggeveen notaris
in Middelburg. Toen vertrok
hij naar Batavia waar hij
door de Oost Indische com-
De Roggeveenstraat
pagnie benoemd was tôt
Raad van Justitie. In 1714
keerde hij terug naar zijn ge-
boortestreek.
Vrijzinnig
In 1718, toen de vrijzinnigen
op Walcheren werden ver-
volgd liet Roggeveen een ge-
schrift verschijnen met de
leerredenen der Hattemisten
getiteld: „De val van 's we-
relds afgod, of het geloof der
Heiligen, zegepralende over
de leer van eigen gerechtig-
heid. klaar vertoond uit de
nagelaten geschriften van P.
van Hattem". In 1719 ver-
schenen deel 2 en 3 en in 1725
nog een deel 4. Door deze ge
schriften te schrijven werd
Jacob Roggeveen door ande-
re predikanten nogalbespot
en al nadat deel 1 was ver-
schenen was hij in Middel
burg niet meer veilig. Hij
week uit, eerst naar Vlissin-
gen en later naar Amemui-
den, maar stond ook daar
bloot aan kritiek en haat
vanwege zijn vrijzinnige
denkbeelden.
Jacob Roggeveen wilde daar-
om, gesteund door zijn vader
en broer Jan, een ontdek-
kingsreis ondememen. Zijn
al lang gekoesterde wens was
op zoek te gaan naar het
Zuidland, in een deel van de
Grote Oceaan (Pacific) dat
nog niet door Europeanen be-
varen was. Het lukt de dan al
62-jarige Roggeveen van de
de West-Indische Compagnie
3 schepen ter beschikking te
krijgen. Op 1 augustus 1721
vertrekken onder zijn bevel
de Arend" (genoemd naar
zijn vader), de ..Thienhoven"
en de galjoot (een klein rond-
gebouwd zeilschip met 2
masten) ,,Afrikaanse Gallei"
van de rede van Texel. In to-
taal waren er 223 man aan
boord. De schepen waren uit-
gerust met voedsel voor 28
maanden.
Na 19 november moeten d!e
bemanningsleden vanwege
de aan boord heersende
scheurbuik (een ziekte we-
gens gebrek aan vitamine C)
aan land gaan op het eiland
Sint Sebastiaan bij Brazilië.
Het was hun eerste verver-
singsplaats. Ze blijven er
noodgedwongen 14 dagen en
zeilen vervolgens verder
langs deFalklandeilanden.
Inmiddels was men de Thien
hoven in dichte mist kwijtge-
raakt. Via de Falklandeilan-
den zeilen ze omstreeks de
jaarwisseling rond Kaap
Hoom (de zuidelijkse punt
van Zuid-Amerika) en ver
volgens langs de Chileense
kust naar het eiland Juan
Femadez op 34 graden zuid-
erbreedte. Daar wordt de
verloren zoon, de Thienho
venterug gevonden.
Samen steken de schepen de
oceaan over, op zoek naar het
onbekende Zuidland. Op 5
april 1722, op bijna 3800 kilo-
meter van de Chileense kust,
wordt er geroepen ,,Land in
zicht". Roggeveen denkt het
Zuidland (Terra Australis)
gevonden te hebben, maar
het blijkt één van de oostelij-
ke eilanden van Polynesië.
Omdat ze het op paaszondag
ontdekken geven ze het de
naam Paaseiland" De of fi
dèle naam van het eiland dat
tegenwoordig onder Chileens
bestuur staat, is Isla da Pa-
scua, de polynesische is ,,Ra-
pa-nui" (groot Rapa).
Afgezien van een korte scher-
mutseling worden de Neder-
landers door de bewoners
heel vriendelijk onthaald.
Het zijn geel-bruine sterk
gespierde mensen met
sneeuwwitte, sterke tanden.
Ze dragen katoenen kleden,
die in natte rode of gele aar-
de zijn gedompeld. Hun li-
chamen zijn blauw geschil-
derd en aan hun oren hangen
zilverachtige pïaten, ge-
maakt van witte wortelen.
Hun tanden zijn sneeuwwit
en sterk. Het eiland is voor-
namelijk begroeid met gras.
De verbaasde ontdekkings-
reizigers treffen er metersho-
ge beelden aan van tufsteen
zonder ogen en met uitzon-
derlijk lange oren. Sommi-
gen hebben een soort korf op
het hoofd met daarin witte
kalkstenen. Het beeldschrift
is ook nu nog maar gedeelte-
lijk ontcijferd.
Na een verblijf van een week
kiezen de schepen weer zee.
Roggeveen heeft instructie
de route te volgen van Schou-
ten en Le Maire die in 1615 in
het gebied waren geweest.
De opgaven blijken niet te-
recht en de expeditie komt
terecht temidden van de atol-
len en eilanden van de Tua-
motou-archipel. Daar strandt
de ,,Afrikaanse Gallei". Hier
wordt vanwege de geringe
watervoorraad, het bedorven
voedsel en de vele scheur-
buikgevallen de poging om
het Zuidland te ontdekken
opgegeven. Om van de Oost-
moesson in de Oost- Indische
archipel te kunnen profiteren
werd met grote snelheid
westwaarts gevaren. Daarbij
werden de Samoa-eilanden
ontdekt, waarvan in 1722 al-
leen het eiland Manua door
Jacob Roggeveen wordt aan-
gedaan.
Op 18 juli 1722 bevinden de
schepen zich ten noorden van
de eilanden Nieuw Mecklen-
burg en Nieuw Hannover. Er
wordt aangemeerd op Maet-
suykers rede van Tasman
aan de noordkust van Nieuw
Guinea, waar water en
vruchten worden ingenomen.
Na half augustus zeilen ze via
Waigeo en Djilolo naar de
westkust van Burû. Als ze op
9 september 1722 Japara be-
reiken is tweederde van de
bemanningsleden aan scheur
buik bezweken.
Omdat de Oost-Indische
Compagnie alleen eigen sche
pen in haar wateren duldde
liet gouvemeur-generaal
Zwaardecroon de schepen die
eigendom waren van de
West-Indische Compagnie, in,
beslag nemen. De lading
werd verkocht en de op-
brengst in eigen zak gestopt.
Roggeveen kon daar niets te-
gen doen.
Met zijn resterende metgezel-
len werd de ontdekkingsrei-
ziger op 3 december per re-
tourvloot onder bevel van
meester Joan van Stijen naar
het vaderland teruggebracht,
waar ze in juli 1723 arrive-
ren. De expeditie naar het
Zuidland was mislukt.
In zijn geboorteplaats Mid
delburg sleet Roggeveen de
rest van zijn levensdagen in
zeer onafhankelijke omstan-
digheden. Hij stond bekend
als een wijsgerig en zeer ker-
kelijk gezind man die als ont-
dekkingsreiziger en vloot-
voogd wetenschappelijke zin
aan nauwgezetheid en takt
wist te paren. Roggeveen is
nooit getrouwd geweest. Hij
overleed in februari 1729.
Henk Booy
HARKSTEDE - 5 zondagen is
door de Omroep Organisatie
Groningen de geschiedenis
van de historische Hervorm-
de Kerk van Scharmer -
Harkstede uitgezonden. Er
komen nog 3 uitzendingen
die uitgezonden worden op
21, 28 oktober en 4 november
tussen 12.00 en 13.00 uur op
de FM zender 106.6.
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Ongeveer 200 mensen in Hoo-
gezand-Sappemeer komen in aanmerking voor deelname aan
de banenpool die het gemeentebestuur wil opzetten. 40 ar-
beidsplaatsen komen er in deze pool beschikbaar. Wethouder
H. Mobers maakte deze week duidelijk dat het project de ge-
meente minimaal een ton gaat kosten.
Worden er veel mensen ge-
plaatst die op dit moment
geen uitkering hebben dan
wordt dat bedrag veel hoger.
Per arbeidsplaats is er dan 20
duizend gulden extra ge-
meentelijk geld nodig. Voor
de banenpool komen mensen
in aanmerking die minimaal
drie jaar werkloos zijn. Het
is de bedoeling dat er al in ja-
nuari zal worden gestart. In
dien mogelijk wil Mobers sa-
menwerken met Slochteren
dat 8 arbeidsplaatsen toege-
wezen heeft gekregen. De ba
nenpool zal worden onderge-
bracht bij een zelfstandige
stichting die de gemeente
door de gemeente op zal wor
den gericht. Ook het Jeugd
Werk Garantieplan zal in de
ze stichting worden onderge-
bracht. Zoals de zaken er nu
voor staan bestaan de kandi-
daten voor de banenpool
voor driekwart uit vrouwen
en voor een kwart uit man--
nen. Opvallend weinig men
sen uit etnische groeperingen
kom voor het projekt in aan
merking. Als de plannen
doorgaan zal het projekt in
januari starten.
Hillie Wildeveld uit Hooge
zand, schrijfster van gedich-
ten waarvan wij in deze
krant al eens enkele publi-
ceerden, zal met Imca Marina
praten over haar werk in het
radioprogramma ,,Nog eem
Noasoezen". Het programma-
wordt uitgezonden van 10.00
11.00 uur.
Van 6 tôt en met 28 oktober
exposeert Jelmer Dijkstra
een serie schetsblokbladen in
Galerie Halte Kropswolde.
Tijdens deze expositie zal het
projekt ,,Kunst aan het stati
on" worden voortgezet met
werk van Lex Smit Duyzent-
kunst.
Bent u uw tuin aan het oprui-
men en weet u niet waar u
met het afval heen moet?
Klein maken en in de com-
postbak is een prima oplos-
sing. U mag het ook brengen
bij de Dienst Gemeentewer-
ken op de zaterdagen 20 en 27
oktober.
Vervolg van pag. 1
Familie Blokker brengt antieke klok in veiligheid
Een van de raadselachtige
beelden op het door Jacob
Roggeveen ontdekte Paasei
land
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 11 OKTOBER 1990
Verschijnt elke donderdag in een
oplage van 24.000 in de plaatsen:
Hoogezand, Sappemeer,
Kolbam, Harkstede, Slochteren,
Schildwolde, Zuidbroek,
Kielwindeweer, Westerbroek,
Waterhufzen, Foxhol, Zuidiaren,
de Groeve
Kantoor Gorecht Oost 30
Tel./Fax. 05980-24848
Postbus 18
9610 AA .Sappemeer
Redaktie: Persburo Edzes
Tel. 05980-97145
Adv.afd.: Na 18.00 uur
J. Wagt
Tel. 05990-17975
