Wonen aan de.... Schimmelpennincklaan
'Mevrouw Bijl' veroverde Kielzog
met sprankelende voorstelling
OP=OP
e&ingboetiek
Opbrengst
dierenbescherming
Dorps-
vernieuwingsplan
Opening Spoor-
straat/Kerkstraat
Sint beloont
kleurplaten
Sint leest slecht
kranten
Pentekeningen
Pruisman in de
Klabbe
Advents-Vesper
Derde stand
Revolutie
Raadspensionaris
,,Kutpoppen"
Toetjes
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 29 NOVEMBER 1990 - PAGINA 3
jD
Rutger Jan Schimmelpen-
ninck (1761 -1825) was een Ne-
derlands staatsman en politi-
cus, die leefde van 1761 tôt
1825. Van patriottisch student
en advocaat werd hij lid van
de Nationale Vergadering van
de Bataafse Republiek, die
bestond van 1795 tôt 1806. In
opdracht van Napoléon brach-
thij in januari 1805 een nieuwe
grondwet tôt stand. Enkele
maanden later werd hij door
toedoen van Napoléon geko-
zen tôt de laatste raadspensio-
naris van de Bataafse Repu
bliek. Met de goede bedoelin-
gen een moderne democrati-
sche eenheidsstaat te stichten
had Schimmelpenninck zich
door Napoléon laten gebrui-
ken als instrument om Neder-
land bij Frankrijk in te lijven.
Al na een jaar werd hij aan de
kant geschoven, om plaats te
maken voor koning Lodewijk
Napoléon, een broer van de
keizer.
Bij raadsbesluit van 29 juli
1960 werd de Schimmelpen
nincklaan naar hem genoemd.
De Schimmelpennincklaan
Rutger Jan Schimmelpen
ninck werd gehoren op 31 ok-
tober 1761 in Deventer. Hij
was de 2e zoon van Gerrit
Schimmelpenninck en Her-
manna Koolhaas. Zij vader oe-
fende het eerzaam en winstge-
vend heroep van wijnkoper
uit. De familie Schimmelpen
ninck behoorde tôt de doops-
gezinden. Ter wille van zijn
protestantse vrouw Hermanna
laat vader Schimmelpenninck
zijn zoon Rutger dopen in de
hervormde kerk omdat de
doopsgezinden in die tijd van
aile staatsambten waren uit-
gesloten.
„Kees"
In Deventer heeft Rutger Jan
een onbezorgde jeugd. Hij gaat
er naar het Atheneum, doet
veel aan open veldsporten en
raakt in contact met de vrij-
denker Simon de Vries. De
Amerikaanse onafhankelijk-
heidsverklaring (1775) maakt
grote indruk op de jonge Rut
ger Jan. Vanaf 17 september
1781 gaat hij studeren aan de
Leidse Universiteit. Daar
wordt hij een vurig patriot,
een ,,kees" een tegenstander
van de oranjegezinden, de aan-
hangers van stadhouder Wil
lem V. Als in juni 1784 een
oproer met plunderingen uit-
breekt onder het oranjegezin-
de gepeupel (zogenaamde
,,Oranje-furie) begeeft Rutger
Jan zich samen met andere pa-
triottische studenten in straat-
gevechten om het oproer te
dempen.
Wat is er in die tijd in ons land
aan de hand? Nederland is in
verval geraakt. Stadhouder
Willem de Vijfde is niet tegen
zijn taak opgewassen. De re-
genten willen de stadhouder
kwijt, maar zijn zelf corrupt
en reactionair. Een derde
stand is in opkomst, de kleine-
re regenten, gezeten burgers,
kooplieden en intellectuelen.
Tôt hen behoort Rutger Jan
Schimmelpenninck. Ze vere-
ren Van Oldenbarneveldt en
de gebroeders De Wit. Uit hen
ontstaat de anti-stadhouderlij-
ke beweging, de patriotten oî
,,kezen", waar al wat republi-
keins is zich bij aansluit. In
het begin ook de regenten, tôt
ze merken dat door de demo-
cratische principes hun belan-
gen geschaad worden. Het ge-
wone volk leeft in armoede en
ellende, maar is Oranjegezind.
Als de Republiek der Zeven
Provinciën in oorlog raakt
met Engeland en Pruisen
wordt de toestand steeds
slechter. Veel patriotten wor
den gedwongen naar Frank
rijk uit te wijken, waar in 1789
de revolutie uitbreekt. In 1795
vallen de uitgeweken patriot
ten onder generaal Daendels
samen met de Fransen Neder
land binnen.
Intussen was Rutger Jan
Schimmelpenninck op 11 de-
cember 1784 gepromoveerd op
een een proefschrift getiteld:
,,De imperio populari caute
temperato" (over een gematig-
de volksregering) waarin hij
de leer der volkssoevereiniteit
van de Franse wijsgeer Rous
seau verdedigt. Met het volk
bedoelde hij de burgerij, niet
het gewone volk. Schimmel
penninck vestigt zich als advo
caat in Amsterdam waar hij al
snel adviseur wordt van de
Amsterdamse patriottische
kooplieden en veel succès
boekt bij het verdedigen van
journalisten die de censuurbe-
palingen overtreden.
Op 26 augustu 1788 trouwt
Rutger Jan met Catharina Na-
huys, die hem een groot ver-
mogen en nog meer relaties in
de handelswereld oplevert. Zij
krijgen twee kinderen: Gerrit,
die later minister van buiten-
landse zaken zal worden en
een dochter Catharina. In Am
sterdam is Schimmelpenninck
medeoprichter en één van de
leidende figuren van de ,,Va-
derlandsche Sociëteit" en van
het kunst- en letterlievend ge-
zelschap ,,Doctrina et Amici-
tia", een dekmantel voor ge-
heime patriottische bijeen-
komsten.
Als bij de zogenaamde ,,fluwe-
len revolutie" in 1795 de Ba
taafse republiek wordt
gesticht, in navolging van de
Franse, wordt Schimmelpen
ninck, een provinciaal uit
Overijssel, voorzitter van het
nieuwe stadsbestuur van Am
sterdam. De tijden zijn wel
veranderd! Een jaar later
komt hij in de Nationale Ver
gadering (zeg maar le kamer),
waar hij spoedig aanvoerder
wordt van de gematigde vleu-
gel, ook wel de ,,moderaten"
genoemd. Ze zijn voorstander
van een nationale eenheid,
waarbinnen de provincies wel
enige zeggenschap blijven be-
houden.
Schimmelpenninck pleit voor
matiging, rechtvaardigheid,
eerlijkheid en billijkheid als
de beste grondslagen voor een
nieuwe regering, beginselen
die hij vastlegt in het ,,Dikke
Boek". Voor algemeen kies-
recht is hij niet.
In 1798, na de staatsgreep van
Daendels, wordt Schimmel
penninck gekozen tôt lid van
de 2e Nationale Vergadering,
maar hij bedankt voor de
functie. Dan wordt hij aan-
gesteld als gezant in Parijs
waar hij in 1799 meemaakt dat
Bonaparte zich van de rege
ring meester maakt. In 1802
vertegenwoordigt Schimmel
penninck de de Bataafse Re
publiek bij de uiterst moeilij-
ke vredesonderhandelingen
met Engeland en Frankrijk in
Amiëns. Schimmelpenninck
weet voor zijn land de meeste
koloniëen terug te krijgen en-
bemiddelt zelfs voor het door
hem verfoeide Oranjehuis:
Uit eerbied voor de traditie".
Op 27 maart 1802 tekent hij
namens de Bataafse Repu
bliek de vredesovereenkomst.
In november van hetzelfde
jaar vertrekt Schimmelpen
ninck als gezant naar Londen,
maar in 1803 na het uitbreken
van de oorlog tussen Engeland
en Napoléon keert hij terug
naar Frankrijk als ambassa
deur in Parijs. Dan besluit Na
poléon in te grijpen in de Ba
taafse republiek. Hij wijst
Rutger Jan Schimmelpen
ninck aan als leider van de
nieuwe regering en geeft hem
de opdracht een nieuwe grond
wet samen te stellen. Bij die
grondwet, wordt het Bataafse
staatsbewind in 1805 vervan-
gen door een eenhoofdig lei-
derschap. De leider is Schim
melpenninck zelf, die zich de
titel Raadspensionaris aan-
meet, zoals Van Oldenbarne
veldt eens was. Ondanks veel
pessimisme zijn toch ook ve-
len bereid met Schimmelpen
ninck een poging te wagen tôt
herstel van de staat. Rhijnvis
Feith, een provinciegenoot
van hem dichtte:
Ja, Schimmelpenninck! u te
zingen
Is wellust voor 't Bataafse
hart.
In het leven van Schimmel
penninck begint een période
vol pracht en praal. Met hof-
stoet en lijfwacht van 1500
personen vestigt hij zich in
Huis ten Bosch in Den Haag.
Hij laat zich rijden in rijk
bespannen koetsen, gecom-
mandeerd door garde-officie-
ren met fraaie uniformen, die
perstuk 700 gulden kosten.
Maar vanwege hun uitbundig
leven worden de Schimmel-
pennincks met spot en hoon
overladen. Rutger Jan wordt
koning uit het gemeen" en
,,de slijmgast Schimmelpen
ninck", ,,de halfblinde" ge
noemd. Dat laatste omdat hij
door staar blind dreigt te wor
den.
Napoléon heeft inmiddels an
dere plannen. Met behulp van
zijn admiraal en gunsteling
Carel Hendrik Verhuell laat
hij Schimmelpenninck aftre-
den als raadspensionaris. Zo-
genaamd omdat deze vanwege
zijn blindheid niet langer kan
regeren. In werkelijkheid om
dat hij de Bataafse Republiek
bij Frankrijk wil inlijven. Op
14 maart 1806 laat Napoléon
laten weten dat hij de repu
bliek wil veranderen in een
koninkrijk. Op 4 juni 1806
wordt Schimmelpenninck een-
voudigweg aan de kant gezet
en Lodewijk Napoléon, de
broer van Bonaparte, geinstal-
leerd als koning van het Ko
ninkrijk Holland.
Door zich tôt raadspensionaris'
te laten benoemen had Schim
melpenninck de weg vrijge-
maakt voor inlijving en dicta-
Rutger Jan Schimmelpen
ninck: Republikein zonder re
publiek.
tuur. Hij probeerde wel verzet
ite bieden tegen Napoléon,
maar het kleine Holland met
zijn goedbedoelende raadspen
sionaris bleek niet opgewas
sen tegen het machtige Frank
rijk.
In de korte tijd heeft de rege
ring Schimmelpenninck wel
veel goeds gedaan. Er werd
een nieuwe schoolwet en een
nieuw belastingsstelsel ont-
worpen. Er waren plannen om
het leger in te krimpen en het
landsbestuur te reorganiseren.
Rutger Jan Schimmelpen
ninck blijft Fransgezind. Na
het tijdperk vanLodewijk Na
poléon wordt hij benoemd tôt
senator in Parijs. De vrees van
het politieke toneel te moeten
verdwijnen deed hem die post
accepteren. In de hoop toch
nog iets te kunnen doen voor
zijn land. Op 10 april 1811 ont-
vangt hij uit handen van de
keizer zelfs de orde der Drie
Gulden Vliezen. Pas na de val
van Napoléon in 1814 keert hij
voorgoed terug naar ons land.
In 1815 wordt hij door Koning
Willem I benoemd tôt lid van
de eerste kamer. Ondanks een
toenemende verlamming
neemt hij deel aan de be-
raadslagingen, zowel in Den
Haag als in Brussel. Hij is fel
tegenstander van het despo
tisme van de Koning en van de
te zware staatsschuld.
Na 1821 trekt Schimmelpen
ninck zich terug uit het open-
bare leven. Op 25 maart 1825
overlijdt hij in Amsterdam.
HOOGEZAND - De voorstelling vorige week Donderdag van Martine Bijl in het Kielzog was een
lust voor oog en oor. Sprankelend bracht ze het programma getiteld Mevrouw Bijl" voor het
voetlicht. Voor een enthousiaste, helaas niet helemaal voile zaal, waar van zeker tweederde uit
vrouwen bestond. Mevrouw Bijl is een theaterpersoonlijkheid van groot formaat.
De onderwerpen zijn wel een
beetje ,,trendy". Een hapto-
noom is een soort psychiater
die zijn handen niet kan thuis
houden en daarvoor moet jij
betalen. Het publiek dat voor
ailes klapt krijgt diverse ve-
gen uit de pan en blijft deson-
danks voor ailes klappen. De
strijd tegen de incest wordt
flink gerelativeerd. „Vaders
durven hun kinderen niet
meer aan te raken, alleen nog
te slaan". Een prachtige act is
die met de anatomische pop-
pen waarvan sommige hulp-
verleners zich bedienen en die
haar kleine nichtje ,,kutpop-
pen" noemt. ,,Mijn buurman
maakt ze en is er zo rijk van
geworden dat hij de voorruit
van zijn auto ,,min 3" heeft la
ten slijpen", net als zijn
bril".Het milieu komt aan bod
in ,,Op is Op, Weg is Weg", een
indringende tekst van Robert
Long die je doet wensen dat
hijzelf nog op de planken
stond.
De roi van de moeder van het
,,gevoelige" meisje dat komt
repeteren voor de play-back
show is vlijmscherpe satire.
Ook kunst is ,,in" en dus rijp
voor intelligente grappen. Een
stoel van ,,Finkerkraut", de
sign, postmodern. ,,Het bete-
kent niks en hij zit verrot"
Voor de pauze is het program
ma leuk, na de pauze overdon-
derend. Mevrouw Bijl viert
haar 25 jarig artistenjubileum
(,,Toevallig ben ik in Hooge-
zand begonnen) als een ware
diva. In een prachtige parodie
is ze een combinatie van
Heintje Davids (maar wie
kent die nog), de Zangeres zon
der naam en Mary Dressel-
huys. Cliché volgt op cliché:
,,in wezen ben ik een diep ge-
lovig mens". Natuurlijk heeft
de jubilaresse een boek ge-
schreven en er is een Jubileum
Elpee. Drie procent van de op-
brengst gaat naar de zeehond-
jes. ,,Hoogezand bedankt".
Knap, heel knap is de omme-
zwaai naar het prachtige bijna
Brechtiaanse lied van ,,De
geest van Janmaat en zijn
rap".
Een nieuw TV-programma
heeft Martine bedacht voor
Joop van der Ende: Neem je
laatste boodschap op de video
op. Uitzending via ,,Joop van
der Ende condoleert".
Noorderstraat 166 - Sappemeer
Telefoon 05980-99313
Net even anders en niet duur.
Het sterkste nummer was
voor mij ,,Jaap", de leuke
knul die Nathalie opdeed via
een advertentie. Vrijgezel,
dacht ze. Alleen gek dat ie al
leen maar toetjes lust". Maar
dan belt zijn vrouw Barbara
bij wie hij ailes eet behalve
toetjes. In een heel lang tele-
foongesprek komen vriendin
en vrouw elkaar zo na dat ze
zelfs hun intieme ervaringen
met Jaap uitwisselen. Niets
wil Nathalie (Martine) meer
met hem te maken hebben.
Maar als ie komt laat ze hem
toch maar boven ,,Heb je al ge-
geten?". In dit nummer is er
plotseling minder afstand. Is
de ondertoon ,,wij stomme
wijven" en niet ,,jullie stom
me wijven".
Wie de loopbaan van Martine
Bijl door de jaren heen een
beetje heeft gevolgd, zag en
hoorde haar veranderen van
een lief verstolkstertje van
,,Makelaar Jansen uit Scha-
gen" in een echt theatermens,
dat af en toe vlijmscherp uit
de hoek kan komen. Ze groei-
de bij elk nieuw programma.
Misschien daarom viel deze
voorstelling toch een heel
klein beetje tegen. Want er zat
niet zoveel vernieuwing meer
in. Haar sterke kanten zijn
nog verder geperfectioneerd
en om bepaalde typetjes neer
te zetten heeft ze geen inge-
wikkelde verkleedpartijen
meer nodig. Een shawl of een
bril volstaat.
Ze is goed, ze is uitstekend, ze
is soms fabelachtig maar on-
willekeurig vraag je je af of
Martine Bijl dit hoge peil kan
volhouden of zelfs nog over-
treffen. Alleen het volgende
programma kan die vraag
beantwoorden.
De collecte van de Dierenbe
scherming Afdeling Hooge-
zand-Sappemeer e.o. in de
week van 4 oktober heeft dit
jaar niet op zo'n grote schaal
plaatsgevonden. Toch werd de
volgende opbrengst behaald:
scholen f 1656,50, Kolham,
Froombosch en Slochteren
629,95, Oosterbroek ±31,60,
Zuidlaren f 1918,50 en Hooge-
zand-Sappemeer j 3407,75.
Volgend jaar zal er weer op
grotere schaal gecollecteerd.
DE GROEVE - Vanavond zal
er een informatieavond gehou-
den worden waar een plan
voor de dorpsvernieuwing van
De Groeve zal worden ge-
toond. Er zal dan ook gelegen-
heid zijn tôt het stellen van
vragen. De informatieavond
begint om 20.00 uur en vindt
plaats in het watersporthotel
aan de Hunzeweg.
Collège op de autoped
ZUIDBROEK - Met de nade-
rende voltooiing van de re-
constructie van bovengenoem-
de straten is een belangrijke
stap gezet in de uiteindelijke
verfraaiing van het dorps-
beeld in Zuidbroek.
De reconstructie had tôt doel
de verkeersfunctie en winkel-
functie van de straten te vere-
nigen. Uitgangspunten waren
daarbij onder andere het te-
rugbrengen van de snelheid,
het creëren van meer parkeer-
mogelijkheden, het aanbren-
gen van asverspringingen, het
maken van een wandelwin-
kelstraat, aanpassing van de
weg, het brengen van meer
groen alsmede het aanbrengen
van meer verlichting. Nu de
reconstructie nagenoeg is vol-
tooid zullen er vrijdag in de
Spoorstraat een aantal festivi-
teiten plaatsvinden.
Om 15.30 vindt er een autope-
drace tussen de burgemeester
en de wethouders van Ooster
broek plaats. Het startschot
zal worden verricht door Sin-
terklaas, die eveneens vanaf
15.00 uur met zijn knechten
aanwezig zal zijn. Als
sluitstuk vindt er een ballon-
nenwedstrijd voor de school-
jeugd van Zuidbroek plaats.
HOOGEZAND - Haal een
kleurplaat bij Kien. Kleur
hem prachtig, stop hem in een
oude schoen en lever hem op 4
december in bij Kien in Groot
Gorecht. In de nacht van 4 op 5
december zal Sinterklaas aile
kleurplaten gaan bekijken.
Hij heeft beloofd dat aile
schoenen met iets lekkers ge-
vuld zullen worden, maar wie
het allermooiste heeft ge-
kleurd krijgt een spellenpak-
ket ter waarde van 100 gulden.
Op woensdag 5 december tus
sen 14.00 en 16.00 uur kunnen
de gevulde schoenen weer
wprden opgehaald.
Kado's kinderen AZC
HOOGEZAND-SAPPEMEER
- De FNV vrouwenbond dis
trict Groningen heeft tijdens
haar vergadering geld ingeza-
meld voor de kinderen van het
asielzoekerscentrum in Hooge-
zand-Sappemeer. Een inzame-
lingsactie was nodig, omdat
Sinterklaas niet wist dat er
plotseling uit zoveel landen
kinderen in Hoogezand-Sappe-
meer waren komen wonen. Er
was dus te weinig geld uit
Spanje meegenomen. ,,Stom is
dat wel, we hadden beter de
kranten moeten lezen", zegt de
Administratie Piet. Sint
maakt z'n foutje goed. Hij wil
de kinderen in het AZC graag
persoonlijk ontmoeten en doet
dat aanstaande woensdag op
z'n verjaardag.
FOXHOL - In dorpshuis ,,De
Klabbe" in Foxhol zijn van 1
december 1990 tôt en met 31 ja
nuari 1991 een twintigtal pen
tekeningen te zien van Klaas
Pruisman. Het zijn tekeningen
van bekende personen en her-
kenbare plaatsen uit de verga-
ne glorie van Foxhol en Mar-
tenshoek, voorzien van aan-
vullende teksten.
De Klabbe staat aan de Gerrit
Imbosstraat 14 in Foxhol.
Openingstijden: Maandag tôt
en met zaterdag van 15.00 tôt
17.00 uur en van 19.00 tôt 22.00
uur.
HOOGEZAND-SAPPEMEER
- Door de gezamenlijke kerk en
zal zondag een Advents-
Vesper worden gehouden in
het gebouw van het Leger des
Heils, Meint Veningastraat 41
te Hoogezand. Het begint om
17.00 uur.
U bent allen van harte uitge-
nodigd voor deze dienst!
immeiperwinc
Mtk
