Boze AJS-leerling forceert
slot van kantinedeur
Toenadering tussen lijst
Ronda en Volksbelang
Manifestatie Turkse vrouwen
,,Het naakte leven" bijzonder boek
Klaas en Thomas Pruisman
brengen crisistijd tôt leven
Raad Hoogezand
besliste
Kan tinedienst
FREKIE
Frekie
Geradbraakt
Dubbeltje spek
Bonen
Gekke Fibo
Zonderling
,,Bossiekwaber"
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 29 NOVEMBER 1990 - PAGINA 5
HOOGEZAND - Dinsdagmorgen heeft een leerling van de Aletta Jacobsscholengemeenschap
(AJS) het slot van de ketting waarmee de deur van de kantine was afgesloten met geweld openge-
broken. De leerlingen waren boos dat de kantine sinds afgelopen donderdag in de ochtendpauze
voor iedereen is gesloten omdat een kleine groep er een bende van maakte.
De kantine van de AJS scho-
lengemeenschap voor Mavo,
Havo en VWO werd enkele ja-
ren geleden bij wijze van expe-
riment ook tijdens de ochtend
pauze opengesteld. Tôt vorige
donderdag, toen zat er een ket
ting op de deur en waren me-
dedelingen opgehangen:
Kantine 's morgens tôt nader
bericht gesloten". De school-
leiding was tôt deze maatregel
overgegaan omdat een kleine
groep er zo'n bende van maak
te dat de concierges wel een
uur bezig waren de rommel op
te ruimen. ,,Ik ben er een keer
bijgeroepen", zegt Havo-con-
rector F. Jonker „Er was over-
gegeven op de tafels, er lag een
enorme plas met bekertjes er-
in en in de spéciale rookhoek
was de as met koffie ver-
mengd tôt een vieze drab".
Jonker geeft toe dat slechts
een vrij kleine groep leerlin
gen zich hieraan schuldig
maakte, maar ,,de groep was
niet zomaar te isoleren". Daar-
om besloot de schoolleiding de
kantine tijdelijk te sluiten tôt
een oplossing zou zijn gevon-
den. Behoudens extreem slech-
te weersomstandigheden.
De goedwillende leerlingen.
pikten niet dat zij met de kwa-
den moesten lijden. Het slot
van de ketting werd gefor-
ceerd en de kantine door hon-
derden leerlingen in beslag ge-
nomen. Na vele boze woorden
van de concierges besloten de
leerlingen de kantine weer te
ontruimen. Vervolgens zouden
conrectoren een aantal klassen
zijn rondgegaan met het drei-
gement: ,,Als de dader zich
niet meldt gaat de kantine ook
in de middagpauze dicht". Dit
laatste wordt door conrector
Jonker ontkend. ,,Daar is door
mij in elk geval niet mee ge-
dreigd en voor zover ik weet
wordt het ook niet overwo-
gen". Inmiddels heeft de dader
zich vrijwillig gemeld. Als
straf moet hij kantinedienst
doen en meewerken aan een
oplossing voor het probleem.
Jonker verwacht dat de kanti
ne binnenkort ook tijdens de
ochtendpauze weer open zal
zijn. Gedacht wordt aan de
vorming van een soort canti-
necommissie bestaande uit
leerlingen, die de verantwoor-
delijkheid op zich neemt dat
het niet weer een rotzooitje
wordt.
Overigens vindt de conrector
het veel gezonder voor de leer
lingen als ze in de pauze een
luchtje gaan scheppen in
plaats van in de kantine blij-
ven hangen.
HOOGEZAND-SAPPEMEER - De verhouding tussen de Pro-
gressieve lijst Ronda (PLR) en de woningstiehting Volksbelang
lijkt te verbeteren. Er heeft tussen de besturen van beide orga
nisâmes een gesprek plaats gevonden waaaruit lijst Ronda heeft
geconcludeerd dat bij Volksbelang een andere wind lijkt te gaan
waaien.
Nog niet zo heel lang geleden
verklaarde de gemeenteraads-
fractie van lijst Ronda geen
enkele verantwoordelijkheid
te willen dragen voor het be-
leid van woningbouwcorpora-
tie Volksbelang. De corporatie
werd ervan beschuldigd geen
rekening te houden met de
huurders. Lijst Ronda deed
Volksbelang ,,in de ban". Elk
officieel contact tussen beiden
was vanaf dat moment uit-
gesloten.
Onlangs is dat veranderd. Op
initiatief van het bestuur van
lijst Ronda is men om de tafel
Pa:,,Woar is dien report?"
Frekie:,,Heb k aan Appie oet-
laind".
Pa:„Hou dat?"
Frekie:,,Hai wil ol heer
schrikken loaten".
gaan zitten en de hernieuwde
kennismaking is zelfs positief
uitgevallen. In het partijblad
Ronda Aktueel" wordt deze
stap als volgt gemotiveerd:
Omdat er veel gaat gebeuren
op het terrein van de Volks-'
huisvesting wil lijst Ronda
niet langer buitenspel staan.
Bovendien zitten er nogal wat
nieuwe ,,mensen van goede
wil" in het bestuur van de Wo
ningstiehting. ,,Het is te vroeg
om te stellen dat we dikke
maatjes zijn, maar er zijn vol-
doende voorwaarden om weer
met Volksbelang in gesprek te
komen", aldus Ronda Aktu
eel".
Frekie:,,n Retourkoartje daar-
de klas".
Loketist Woarhen?
Frekie:,,Hierhen vanzulf".
HAREN - Zaterdag 1 december wordt in het Postiljon motel in
Haren een grote manifestatie gehouden voor aile Turkse vrou
wen en meisjes in de provincie Groningen onder het motto
,,Werken aan de toekomst"
De manifestatie bestemd voor
aile Turkse vrouwen en meis
jes vanaf 12 jaar, wordt geor-
ganiseerd door een vijftal
Turkse vrouwen- en meis-
jesprojekten in de provincie
Groningen. Er is een algemeen
informatief gedeelte over op-
voeding, scholing en arbeid,
verzorgd door drie landelijk
bekende vrouwen van Turkse
afkomst.
N. Dogan (Paspoort - NOS), P.
Nalbantoglu (schrijfster van:
,,Wegens emancipatie geslo
ten") en M. Gûrsel (bekend
van haar artikelen over ar-
-beid) zijn vrouwen die uit er-
varing kunnen vertellen wel-
ke lange en moeilijke weg ze
hebben moeten afleggen om te
bereiken wat ze nu zijn.
Daarna volgen groepsgesprek-
ken, waarin de deelnemers
zich zullen buigen over een
aantal stellingen die hun posi-
tie beschrijven.
Het is de bedoeling van de or-
ganjsatoren dat de vrpuwen
via deze manifestatie zelf een
begin maken met het naden-
ken over hun positie en die
van hun dochters, zodat ze zich
meer bewust worden van de
mogelijkheden die ze hebben.
De manifestatie wordt feeste-
lijk besloten met een optreden
van de Turkse muziekgroep
Misket uit Rotterdam.
Plaats: Postiljonmotel Haren.
Aanvang: 13.30.
Aan welke eisen de kin-
deropvang in Hoogezand-Sap-
pemeer moet voldoen is door
de raad vastgesteld. In de ver-
ordening zijn zaken als groeps-
grote, het aantal vierkante
meters per kind dat beschik-
baar moet zijn en eisen te-
naanzien van slaapgelegen-
heid opgenomen.
De gebroeders Pruisman. Sa-
men zorgden ze voor een bij
zonder boek. Vooraan staat
Thomas de tekstschrijver. Te-
kenaar Klaas ook nu ,,de man
op de achtergrond", zoals hij
zichzelf noemt.
De Sluis, het hart van het
dorp,
Waarvan mijn vader vertrok
naar Jipsinghuizen,
met kussensloop en schop op
zijn rug.
Wanneer hij thuiskwam stonk
Hij naar lysol, zure zweet en
kuch
Voor een hongerloon lag hij
dan
geradbraakt op de grond.
,,Wij ondergingen de zegenin-
gen van de christelijke rege-
ring", schrijft Thomas Pruis
man ironisch. Zijn vader
moest naar Jipsinghuizen om
de heide te ontginnen.
HOOGEZAND - Een bijzonder boek over het gezin in de crisisja-
ren komt deze week uit bij uitgeverij Stubeg in Hoogezand.
„Het naakte leven" bestaat uit verhalen van Thomas Pruisman
en pentekeningen van zijn broer Klaas. Nauwgezet, onopsmukt,
heel gedetailleerd geven ze in uiterst sobere bewoordingen en
lijnen een indringend beeld van die grauwe, uitzichtloze tijd, be
gin dertiger jaren, waarin ze opgroeiden rond de Sluis in Mar-
tenshoek: „Nog nooit was de grauwheid van het bestaan zo
groot geweest". Tekeningen en verhalen vullen elkaar zodanig
aan dat „Het naakte leven" veel méér is geworden dan een
nostalgisch werkje over vervlogen tijden. Eerder een kroniek,
bijna een sociaal dokument.
,,De Sluis, het hart van het
dorp - de sluis het hart van mij
- zonder wie ik niet was, die ik
ben". Het zijn de eerste regels
van het gedicht waarmee ,,Het
naakte leven" begint. ,,De
Sluis" is de sluis van Martens-
hoek, in de crisistijd de centra
le plaats in het leven van het
grote gezin Pruisman en van
zoveel anderen. Waar ze ploe-
terden om het hoofd boven
water te houden. Op de rand
van het bestaan. De sluis, in
betere tijden een plek met gro
te levendigheid, veel scheeps-
werven, scheepvaart en ne-
ringdoenden. Door de crisis
stil gevallen. De werfjes verla-
ten, de houten schragen in een
hoek in het gelid, de kleine
kranen roerloos, de terreinen
met onkruid overwoekerd. De
scheepvaart beperkt tôt de
aardappelen- en bietencam-
pagnes en de beurtschippers.
Grote werkloosheid en ge-
dwongen ,,werkverschaffing".
Het boek is vanaf 1 december
verkrijgbaar bij de boekhan-
delaar voor 24 gulden. Van-
daag en morgen kan het nog
telefonisch besteld worden
voor 19 gulden. Uitgeverij
Stubeg: 05980 - 27381.
,,Een schreeuw van onrecht"
noemt Thomas de uitbuiting,
maar in de naar lysol stinken-
de keten kregen de mannen
tenminste nog te eten. De moe-
ders moesten zich thuis met
hun grote kinderschare maar
zien te redden.
Als 8-jarig jongetje op witte
klompjes van het armbestuur
voor een dubbeltje spek halen
van de slager, en dat ook nog
op de pof. In die tijd al werd
bij het jongetje Thomas de
kiem gelegd voor de strijdbare
CPN-er, die na de oorlog het
dagblad ,,De Waarheid" mee
opbouwde en 37 jaar raadslid
was in Hoogezand-Sappemeer,
waarvan 4 jaar wethouder.
,,Het is je jeugd dieje toe
komst bepaalt", zegt hij nu.
Broer Klaas, 8 jaar jonger, be-
leefde de zorgen van de cri
sistijd veel minder bewust,
maar maakte dezelfde politie-
ke keuze. Binnen de CPN en
als ondernemingsraad- en vak-
bondslid was hij aktief, maar
,,Ik was meer een achtergrond-
figuur".
zwemmen, bramen en frambo-
zen plukken en vechten met
belagers uit Foxhol. De teke-
ning van Klaas Pruisman
geeft er een goede indruk van.
Ook bij de sluis was altijd wel
wat te beleven, vooral als een
schip er niet doorheen kon, en
appeltjes jatten of deurtje bel-
len was ook toen al leuk. Op
een opslagplaats van ,,Stads-
bezittingen" op de hoek van
de Werfkade en de Molensloot
werd gespeeld op boomstam-
metjes, bestemd om tôt be-
schoeiingsplaten te worden ge-
zaagd. Net zolang tôt de arm
van Rika Bruins ertussen
werd verbrijzeld. Toen werd
het terrein omheind. De grote-
ren deden ook spelletjes die
bij ons wat ,,rauw" overko-
men. Grote slungels lieten de
invalide ,,oude Klinkhamer",
die eigenlijk niet oud was en
het ook nooit is geworden,
voor 5 sigaretten de Konings-
laan op en neer rennen. Tien
sigaretten extra kreeg hij, als
hij het nog eens deed in zijn
onderbroek. ,,Dat waren van
die momenten, waarom men
nog eens lachen kon".
Tja, zo erg veel anders was er
ook niet om te lachen.
Het stukje spek op de pof
werd gegeten met aardappels
die na het rooien op het veld
waren achtergebleven, bijeen-
geraapt door de kinderen. En
met bonen, bruine, witte,
droge, zoute, snij- en wat voor
bonen niet allemaal". Uit de
tuin achter het huis. Of met
groente, verzameld op de stin-
kende stort bij de groentevei-
ling in Sappemeer. Bloem-
kool, spitskool, komkommers
en tomaten bestemd om te
worden doorgedraaid. Terwijl
velen honger leden! Gegeten in
de huiskamer zonder mat op
de vloer, met enkel een tafel
met stoelen en een kachel. Aan
de muur een koekoeksklokje
verkregen op spaarbonnen.
Op de schoorsteenmantel de
flessen levertraan en wormo-
lie.
Op de tekeningen van Klaas
Pruisman ook heel wat rustige
huiselijkheid. Het gezin 's
avonds om de tafel bij de olie-
lamp en de kachel. Hond en
kat altijd présent. Er wordt
gelezen, krant of boek, en een
spelletje gedaan. Bij slecht
weer wordt er gespeeld tussen
de bedden op zolder. De ge-
zichten staan allemaal ernstig,
haast uitdrukkingsloos, maar
dat kan ook liggen aan de be-
perkte vaardigheden van de
tekenaar. Gezichten tekenen is
niet zijn sterkste punt. Het
portret van ,,moeder aan het
aardappelschillen" heeft op
onbeholpen wijze meer zorge-
lijke expressie gekregen.
x')(a>v f:*f-
Waar, als er iemand doodging,
de kist gewoon in de huiska
mer stond, terwijl de kinderen
eromheen speelden. Zoals de
gebrekkige Fenna, die het le
ven niet vervloekte ondanks
de ellende waarin ze zat en die
men de dag voordat ze aan
borstkanker stierf nog had ho-
ren zingen. ,,Nu in de kist
bleek pas hoe mooi ze altijd
geweest was". Een prachtige
tekening heeft Klaas Pruis
man van dit tafereel gemaakt
evenals van de wekelijkse
wasbeurt: allemaal in volgor-
de van leeftijd in de tobbe, in
hetzelfde water.
De kist van mooie Fenna staat in de huiskamer
In ,,Het naakte leven" maken
we kennis met allerlei prachti
ge dorpstypes, die veel oudere
lezers een glimlach van her-
kenning zullen ontlokken. Zo
als ,,Schele Kok" met zijn gla-
zen oog dat hij in andermans
bier liet zakken, zodat de eige-
naar het niet meer lustte maar
hij nog wel. Zoals onderwijzer
Fibo ten Cate met zijn viool,
bij wie het in de klas een puin-
zooi was. Slaag gaf hij je met
een lange kaartstok of duizend
strafregels en hij schold je uit
voor ,,Schurk, schorem pat-
jakker, pestneger, schurftige
hond en luizevreter", weet
Thomas Pruisman zich nog al
tijd feilloos te herinneren. De
hele dag moest er bij gekke
Fibo" gezongen worden ,,alsof
je leven er vanaf hing".
twee rijen van 70 meter aar-
dappelrooien), de baby mee in
de wagen. De was op maan-
dag, de zorg om elke dag het
eten op tafel te krijgen voor 8
of 9 gulden per week, het eeu-
wige verstellen en sokken
stoppen. Nogal wat van die
vrouwen hebben er een ne-
rinkje bij. Christiene Bouw-
man, door een ongelukkige
liefde tôt een zonderling ge
maakt, had een snoepwinkelt-
je. ,,Als je haar 's avonds roer
loos in de deur zag staan,
schrok je je rot". Sientje
Kraster had behalve een win-
keltje ook een café. Ook bij
vrouw Gibcus kon je voor
snoep terecht, als je een cent
had, maar favoriet was het
winkeltje van de dames Vene-
ma, naast de school. Opval-
lend dat zoveel vrouwen zoe-
tigheid verkochten.
Met veel warmte beschrijft
Thomas Pruisman de vrouwen
in zijn kinderleven. Met duide-
lijk respect voor de manier
waarop ze probeerden het te
rooien. Ook letterlijk. Het
zware pandrooien (zes maal
Elisabeth was een simpel
vrouwtje, in huis genomen bij
de oude koloniaal Bosman, die
haar half liet verhongeren.
Maar toen de koloniaal stierf
kwam ze terecht bij de
scheepsjager ,,Takke" Brugge,
die haar zoveel te eten gaf dat
ze het loodje legde.
Ieder voor zich waren de ge
broeders Pruisman bezig hun
herinneringen vast te leggen.
Toen directeur Staas van uit
geverij Stubeg wel iets zag in
de tekeningen stelde deze voor
Thomas de tekst te laten
schrijven. Maar dat hoefde al
niet meer. Thomas had nog
wel wat liggen. En zo werd het
verhaal bij de tekening ge-
zocht of omgekeerd. Alleen
het gedicht aan het begin
schreef Thomas speciaal voor
het boek. Hier een couplet.
In het dorp, met in zijn hart de
Sluis
Stond stiekum een jongen op
een hooghoutje
Met getuite lippen boven de
schipper
Hij wikte en woog, voordat hij
spoog
Totdat de schipper alleen op
het schip,
Machteloos zijn vuist hief naar
hem omhoog.
Maar het is niet allemaal kom-
mer en kwel in ,,De Naakte
tijd". Er was ook tijd om te
spelen zoals 's zomers bij de
,,bossiekwaber", een stuk on-
ontgonnen grond, waar je kon
Het hart van Martenshoek: De Sluis
Wie was het jongetje? Thomas
of Klaas? In elk geval hadden
ze toen niet kunnen dromen
dat ze samen ooit een boek
over die tijd zouden maken.
,,Mogen jongeren door deze te
keningen en tekst, welke bei
de geen enkele pretentie heb
ben, de sfeer van de dertiger
jaren proeven en de oudere ge-
neratie zichzelf in die barre tij
den weer terugvinden. Men
constatere ,,Wat zijn we erop
vooruit gegaan", schrijft di
recteur R. Staats van uitgeve
rij Stubeg in zijn voorwoord.
Vanmiddag wordt ,,Het naak
te leven" gepresenteerd in het
Veenkoloniaal Muséum in
Veendam. Directeur Eddy de
Jonge, die ook een inleiding
schreef, zal het eerste exem-
plaar in ontvangstnemen.
