Wonen aan de.... Abel Tasmanstraat
r
Wim Bulle liet advents-
krans te water
Dagvoorziening voor demente
bejaarden in d'Oetkomst
Verzachtende maatregelen
voor zwemclubs
Brandweer blijft op stee
Lasiqp
HET NIEUWSBLAD
„Stierman"
Terug naa.r Indië
Spiegeltjes
Wreedheid
Lutjegast
Uit het persuurtje
Fakkeloptocht van
Amnesty
Frekie
Uit het persuurtje
Uit het persuurtje
WÈrâ
Abel Jansz. Tasman was een
Nederlands ontdekkingsreizi-
ger en zeevaarder, die leefde
van 1603 tôt 1659. Op 24 no-
vember 1642 ging Abel Tas
man in opdracht van de Oost-
Indische Compagnie op zoek
naar het Terra incognita, het
onbekende Zuidland. Hij vond
het niet, maar ontdekte wel de
eilanden Nieuw Zeeland en
Tasmanie dat hij Anthony van
Diemenslandt noemde, naar
de toenmalige gouverneur-ge-
neraal van de Verenigde
Oostindische Compagnie
(VOC) in Nederlands Indië.
Pas in 1855 werd de naam van
het eiland ten zuiden van
Australië veranderd in Tasma-
nië. Bij raadsbesluit van 3 au-
gustus 1950 werd de Abel
Tasmanstraat naar hem ge-
noemd.
Abel Janszoon Tasman werd
geboren in 1603 in het Gro-
ningse Lutjegast. Over zijn
jeugd, schoolopleiding en zijn
ouders is nagenoeg niets be-
kend. Wel weten we dat Abel
kon lezen en schrijven, in die
tijd een uitzondering. Van zijn
reis in 1642 hield hij een soort
logboek bij, waar hij deze
handtekening onder zette.
De Abel Tasmanstraat
Abel Tasman ging al op jonge
leeftijd naarzee, maar woonde
als varensgezel ook enige tijd
in Amsterdam. Daar trouwde
hij met Jannetie Tjaers. Dat
blijkt uit het Amsterdams ker-
kregister waarin op 27 decem-
ber 1631 staat geschreven:
Ondertrouw
Abel Jansz. van Luttiejast, va-
rentsgezel, out 28 jaren en
woonende in de Teerke-
telsteech, weduwnaar van
Claesgie Heyndriks, en Janne
tie Tjaers van Amsterdam, 21
jaren out geassisteerd met ha-
re zuster Geertie Tjaers, woo
nende in de Palmstraet.
De 28-jarige A bel Tasman was
dus al weduwnaar, maar over
zijn eerste huwelijk is verder
niets bekend.
In 1633 vertrekt Abel met het
schip de Banda" naar Indië.
Door de Oost-Indische Com
pagnie wordt hij belast met
het zoeken en in kaart brengen
van een betere route van Am-
bon naar Banda. In een doku-
ment dat bewaard wordt in
het ,,oudkoloniaal archief"
vertelt de Lutjegaster zeeman
dat hij op 18 februari 1634 als
,,stierman" (stuurman) aan
boord van de ,,Weesp" uit Ba
tavia was vertrokken en via
Bandjermasin en Makassar op
4 mei voor het Nederlandse
kasteel Victoria op Ambon
was gearriveerd.
Op 20 april 1635 staat Tasman
aan het hoofd van enige ,,kie-
len", die in de Molukse wate-
ren op de vijand moesten krui-
sen. De vijanden dat waren in
die tijd de Portugezen. In sep-
tember 1636 keert hij terug
naar Batavia om drie maand
later (30 december) scheep te
gaan op de Banda" voor de
terugreis naar huis. Schipper
van de Banda was de bekwa-
me zeeman Thijs Quast en tôt
de stuurlieden behoorde Abel
Tasman. Voor het vertrek legt
de bemanning de plechtige
verklaring af dat zij ,,geene di-
amanten, gout, ofte eenige an-
dere Indische coopmanschap-
pen, ofte oock contant gelt"
mee hebben genomen, behalve
het geen door hen aan de be-
voegde autoriteit is opgege-
ven. Met het oog op de Spaan-
se oorlogsschepen en de ka-
pers bij Duinkerken beloven
ze niet via het Kanaal naar
huis te varen, maar achter om
Engelandt.Irlandt (Ierland) en
Schotland, ,,om d'havenen van
het vaderlandt aen te doen en-
de te beseijlen". Na enige klei-
ne tegenvallers bereiken ze op
1 augustus de rede van Texel.
Na meer dan drie jaar kan
Abel zijn vrouw Jannetie in de
armen sluiten. Zij woonde aan
de Palmdwarsstraat in Am
sterdam en had zich ondei
meer bezig gehouden met het
opstellen van een testament.
Erg lang blijft Abel Tasman
niet in Holland. In april 1638
vertrekt hij alweer naar Indië,
maar niet alleen. De Hoge He-
ren van de Indische Compag
nie hadden pas besloten dat de
officieren ,,hunne vrouwen
naar die verre gewesten moch-
ten meenemenen dus gaat
Jannetie met hem mee. Ze rei-
zen op de ,,Engel", een zoge-
naamd Fluitschip, waarop
Tasman tôt gezagvoerder
(schipper) is aangesteld. In ok-
tober arriveren ze in de haven
van Batavia.
Op 2 juni 1639 gaat Tasman
voor het eerst op ontdekkings-
reis, als onderbevelhebber on
der zijn vroegere commandant
Thijs Quast. Ze zoeken een
heel groot landt ofte eylandt,
uitermaten rijck van gout en-
de silver, bewoont met wel ge-
portioneert ende vrundelijck
volck".
Ergens ten oosten van Japan
moest het liggen, maar ze vin-
den het niet. In de jaren daar-
na wordt hij naar de Chinese
zeeën gestuurd om handel te
drijven en om jacht te maken
op Portugese schepen. Die
worden overvallen, de rijke
lading in beslag genomen.
In 1640 heeft Tasman het bevel
over de ,,Oostkappel", die
deel uitmaakt van een vloot
van 11 schepen, met een geza-
menlijke lading van ongeveer
6 miljoen gulden. Op die rei-
zen doet hij Formosa, Cam-
bodja en vooral Japan aan. In
1642 krijgt hij opnieuw de ge-
legenheid zich te onderschei-
den. Met een ,,geheime lading"
vertrekt hij in april naar Pa-
lembang en keert in de loop
van de zomer terug naar Bata
via.
Al eerder waren er ontdek-
kingsreizigers geweest die een
deel van Australie hadden ont-
dekt (zoals de Hollander W.
Jansz. in 1605), maar nu wil
Gouvemeur-Generaal Antho
ny van Diemen weten hoe
groot dat onbekende Zuidland
oftewel Terra australis was.
Abel Tasman kreeg opdracht
dit te onderzoeken, ,,ter meer-
dere eer en glorie van de
VOC". Twee schepen met
ruim 100 koppen worden uit-
gerust voor de expeditie onder
bevel van Abel Tasman als
,,schipper-commandeur". Het
zijn de ,,Heemskerck" en het
fluitschip de ,,Zeehaen". Met
aan boord spiegeltjes, porse-
lein en specerijen ter waarde
van ongeveer 3000 gulden, om
als koop- en ruilwaar te die-
nen. Voomaamste doel: de
zuidkust van (het tegenwoor-
dige) Australië nader verken-
nen, het Zuidland zo mogelijk
rond te varen en te onderzoe
ken of dit land één geheel
vormde met Nieuw Guinea.
Op 14 augustus 1642 steken ze
van wal. Eerst richting Mauri-
tius en vandaar naar het zui
den en oosten. Na meer dan
8000 kilometer constateerden
de opvarenden van de Zeehaen
op 24 november 1642 ,,land in
zïcht" op 42 graden zuider-
breedte. Het is het eiland voor
de Zuid-Oost kust van Austra
lië, dat nu naar zijn ontdekker
,,Tasmanië" heet, maar toen
Anthony van Diemensland
werd genoemd. De expeditie
zeilt vervolgens verder en drie
week later ontdekken ze weer
een eiland, het huidige Nieuw
Zeeland, dat Tasman toen
,,Staten-Landt" noemde. Via
de noordkust van Nieuw Gui
nea keren ze terug naar Bata
via. Daarmee was gebleken
dat Australië (ook wel Nieuw
Holland genoemd) niet ver-
bonden was met het veron-
derstelde Zuidpoolland.
Abel Tasman maakt daama
nog vele reizen, maar grote
ontdekkingen doet hij met
meer. Een gemakkelijk heer-
schap schijnt hij niet geweest
te zijn. In 1645 treedt hij met
,,laakbare wreedheid" op te-
gen de inboorlingen van Enga-
no en in 1648, het jaar waarin
hij door de kerkeraad tôt ou-
derling was gekozen, wordt
hij zelfs voor de Raad van Jus-
titie gedaagd wegens mishan-
deling van zijn schepelingen.
Als straf wordt hem zijn com-
mandeursrang ontnomen.
Maar in 1651 volgt eerherstel.
Eind 1652 verlaat Tasman de
dienst van de V.O.C. Hij be-
gint voor zichzelf en drijft met
eigen vaartuigen handel voor
de kust van Java.
Op 10 april 1657 maakt Abel
Tasman zijn testament ,,siek
naer den lichaeme, sijn sinnen
memorie ende verstandt wel
hebbende" (dus ziek van li-
chaam, maar goed bij zijn ver-
stand). Daaruit blijkt dat hij
toen buiten Batavia woonde
en een dochter had uit zijn
eerste huwelijk. Zijn geboorte-
plaats Lutjegast is Abel Tas-
Abel Tasman samen met zijn
vrouw en dochtertje, die ge-
duldig thuis in Batavia zaten
te wachten terwijl hij zijn gro
te ontdekkingen deed. Wijst
hij op de wereldbol aan waar
Tasmanië ligt?
man nog niet vergeten. In het
testament staat:Vooreerst le-
gateer ick aen den armen van
het dorp genaempt Luytge-
garst de somma van vijff en
twintich guldens eens a veer-
tich groot yder".
Wanneer Abel Tasman precies
is overleden staat niet vast,
wel dat zijn uiterste wil op 22
oktober 1659 bij de Weeska-
mer te Batavia werd gere-
gistreerd. Zijn weduwe treur-
de kennelijk niet lang om
hem. Ze bleef in Batavia wo
nen en hertrouwde op 5 febru
ari 1661 met Jan Meynderts
Springer.
In de Nederlands Hervormde
kerk in Lutjegast heeft de re-
gering van Tasmanië een ge-
denkplaat laten aanbrengen
ter nagedachtenis aan de ont-
dekkingsreiziger.
SAPPEMEER - Een adventskrans van 12 meter doorsnede
drijft sinds vorige zaterdag in het Borgercompagniester-
diep. Niet in het water maar op de antieke „snikke" van
Museumwerf Wolthuis. De krans, die te water werd gela-
ten door Wim Bulle (van Kwekerij Bulle) trekt veel be-
kijks. Automobilisten gaan langzaam rijden of blijven
stilstaan om emaar te kijken.
In de adventskrans werd duizend kilo coniferen- en denne-
groen gebruikt, versierd met paarseblauwe linten. Er
staan vier electrische kaarsen op, waarvan er nu eentje
brandt, omdat het de eerste adventsweek is. ,,Advent bete-
kent verwachting. We verwachten het kerstfeest", zegt
Bulle. ,,Elke week komt er een kaars bij. Met Kerstmis
branden ze aile vier". Hij heeft er anderhalf jaar overge-
daan om deze stunt
Tel. 05990-17975
De lokale omroep krijgt
geen jaarlijks terugkerende
subsidie van de gemeente
Hoogezand-Sappemeer. Met
de startsubsidies, van 20 dui
zend in 1991 en 5000 in 1992
moet de omroep het doen.
Voor de rest moet ze geld gaan
verdienen met het uitzenden
van reclame.
Er komt elk jaar een feest
voor het gemeentepersoneel.
Dat hebben B en W besloten,
omdat het onlangs georgani-
seerde feest een succès was.
Borgercompagnie in advents-
feer
HOOGEZAND-SAPPEMEER
- Evenals voorgaande jaren
wordt er door Amnesty Inter
national leden in Hoogezand-
Sappemeer op 10 december
een fakkeloptocht georgani-
seerd om te herdenken dat op
10 december 1948 de Universe-
leverklaring van de rechten
van de mens werd onderte-
kend.
De eerste fakkel zal aangesto-
ken worden door wethouder
C. Drost. De fakkeloptocht
start om 17.00 uur bij het Ge-
meentehuis van Hoogezand-
Sappemeer. Vanaf 16.45 uur
kunt u fakkels kopen voor 2
gulden per stuk. De tocht
duurt ongeveer 30 minuten.
Iedereen is van harte welkom
mee te lopen!
Voor informatie of aanmel-
ding als aktief lid van Am
nesty kunt u ook bellen naar
L. van Bon (94332) of R. Hui-
ting (98415).
Kapper: ,,Joen hoar wordt aal
gries"
Pa: ,,Schait din ook op".
SAPPEMEER - De provincie Groningen heeft toestemming ver-
leend de dagvoorziening voor ouderen d'Oetkomst in huize Sint
Jozef uit te breiden. Begin januari gaat de huidige opvang van
drie naar vier dagen. Bovendien komt er op de woensdag een
spéciale dagopvang voor 7 demente bejaarden, waarbij de na-
druk ligt op individuele begeleiding.
Om zo lang mogelijk zelf-
standig te kunnen blijven wo
nen maken steeds meer oude
ren gebruik van dagvoorzie
ning d'Oetkomst, waarvoor
Stichting Welzijn Ouderen en
het verzorgingstehuis geza-
menlijk verantwoordelijk
zijn. Het zijn mensen die om
allerlei redenen weinig meer
het huis uitkomen en daardoor
in een isolement geraken. In
d'Oetkomst wordt dit isole
ment doorbroken. Door geza-
menlijk dingen te doen wor
den allerlei sociale contacten
aangeknoopt. De belangstel-
ling is zo groot dat er een
wachtlijst bestaat. Dat is het
ene probleem.
Het andere probleem vormen
de ouderen met een beginnen-
de dementie. Door hun vergee-
tachtigheid kunnen zij zich
moeilijk staande houden bin-
nen de groep. Zij hebben een
veel individuelere begeleiding
nodig.
Beide problemen lijken opge-
lost. De ,,gewone" dagopvang
wordt uitgebreid met de vrij-
dag en voor 7 dementerende
bejaarden komt er spéciale op
vang op woensdag. Voor hen
worden nieuwe vrijwilligers
en een beroepskracht aange-
trokken.
Vrijwilligers kunnen zich mel-
den bij Sint Jozef (05980 -
93237). Ouderen die voor
plaatsing in aanmerking wil-
len komen kunnen vanaf he-
den aangemeld worden bij de
Stichting Welzijn Ouderen
(05980 - 23454).
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Als de raad ermee instemt zul-
len de tarieven voor de zwemclubs die op stapel staan geleide-
lijk stijgen. Het eerste jaar met 60 procent, vervolgens met 30 en
het laatste jaar met 10 procent. Dat hebben B en W besloten
De zwemclubs moeten veel
meer gaan betalen aan huur
van het bad voor die activitei-
ten die ook door de gemeente
worden ontplooid zoals het
trimzwemmen en de zwemles-
sen. De tarieven bij de clubs
voor bijvoorbeeld zwemlessen
liggen nu zo laag, dat de clubs
belangrijke concurrenten zijn
voor de gemeente. ,,Dat vin-
den wij een verkeerde situatie.
En we voelen er niets voor om
het geven van zwemlessen he-
lemaal over te laten aan het
particulier initiatief. Wij vin-
den dat we daarin een taak
hebben en hebben daarvoor
dan ook personeel in dienst",
zegt wethouder M. Lantinga.
Overigens worden de zwem
lessen van de gemeente duur-
der. Momenteel wordt f 16,20
per maand betaald, dat wordt
25 gulden.
De hele kwestie van de tarie
ven wordt, natuurlijk in het
openbaar, besproken in de
raadscommissie onderwijs en
recreatie op woensdag 12 de
cember om 17.00 uur.
B en W hebben besloten,
dat ze mensen die acties voor
Rusland organiseren door zul-
len verwijzen naar de landelij-
ke actie. Het lijktB en W beter
dat de zaak centraal wordt ge-
coôrdineerd.
B en W willen toetreden,
tôt de Eems-Dollard Regio.
Dat kost 2290 gulden per jaar.
Argumentatie van B en W. Je
kunt er maar beter bijzitten,
stel je voor dat je bij één of an-
der project de boot mist, om
dat je geen lid bent.
HOOGEZAND-SAPPEMEER - De prachtige plannen om de
brandweer van Hoogezand-Sappemeer van een nieuw onderdak
te voorzien gaan niet door. Op de huidige lokatie naast gemeen-
tewerken moet de brandweer haar huisvestingsproblemen in sa-
menspraak met gemeentewerken oplossen. Dat hebben B en W
besloten.
Voor het onderzoek stellen ze
10 duizend gulden beschik-
baar. Totaal kan er aan ver-
nieuwbouw een half miljoen
worden besteed. Tegenover de
brandweerkazeme bevindt
zich een braakliggend speel-
terreintje waar vroeger een
school stond. B en W sluiten
niet uit, dat op dat terrein stal-
lingsruimte komt. Met het
besluit van B en W zijn de an
dere lokaties, het pand van
Volksbelang, de oude gebou-
wen van de Trio-bedrijven en
nieuwbouw naast het nieuwe
politiebureau afgevallen.
Te weinig kantoor- en instruc-
tie ruimte, een stallingsgarage
waar tevens onderhoud moet
plaatsvinden, het ontbreken
van een damestoilet zijn de be-
langrijkste euvelen waarmee
de brandweer momenteel
kampt.
Casino Bunde kiedt zijn gasten 3 roulettetafels met de
bekende "24-er oLservatieroulette" en ket kaartspel 21-en
een spel dat voor Black Jack spelers koge kansen kiedt.
De entree is vrij
4» Verfrissende drankjes zijn gratis
4k Dagelijks een koud of warm buffet
Voldoende ruimte voor parkeren
35 We zijn dagelijks van 17.00 uur tôt
laat in de nacht geopend.
dagelijks van
geopen
Casino Blinde, Kirchring 51, 2955 Bunde Tel.: 09/49/4953/8427
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 6 DECEMBER 1990 - PAGINA 3
Verschijnt elke donderdag in een
oplage van 24.000 in de plaatsen:
Hoogezand, Sappemeer,
Kolham, Harkstede, Slochteren,
Schildwolde, Zuidbroek,
Kielwindeweer, Westerbroek,
Waterhuizen, Foxhol, Zuidtaren,
de Groeve
Kantoor Gorecht Oost 30
Tel./Fax. 05980-24848
Postbus 18
9610 AA Sappemeer
Redaktie: Persburo Edzes
Tel. 05980-97145
Adv.afd.: Na 18.00 uur
J. Wagt
Groningen
Hoogezand Wlnscnottn
^unde
