■Z3I
m
„Golf oorlog is stokje met
aan beide kanten poep
„De Boer"
op=op
Na reconstructie Kielwinde-
weer ook Sluisweg aanpakken
Hoogezand heeft buik vol van
gemeenschappelijke regelingen
Pittige discussie over
monopolisering
gemeentelijke informatie yrouwen jn ç\e natuur
Sexuele intimidatie
HET NIEUWSBLAD
Turkse schrijver Aziz Nesin:
Raadslid R. Coops:
e&ingboet!ek
il
Isaâc da Costa (1798 -1860) was
een Nederlands schrijver,
dichter, theoloog en politicus
van Portugees-Israëlitische af-
komst. Onder invloed van de
schrijver Willem Bilderdijk
ging hij over tôt het Chris-
telijk geloof en werd één dei
voorvechters van het ,,Re-
veil", een orthodox- pro-
testantse beweging tegen geest
der verlichting en voor de ver-
dieping van het christelijk ge
loof. De publicatie in 1823 van
zijn brochure ,,Bezwaren te
gen de geest der eeuw", bracht
een vloedgolf van protesten en
verbijstering te weeg. In zijn
grote tijdzangen is Da Costa
een ,,orator". De gedichten
zijn een soort hoogdravende
redevoeringen, van een ooster-
se levendigheid.
Bij Raadsbesluit van 18 de-
cember 1959 werd de Da Cos-
tastraat naar hem genoemd.
De Da Costalaan
Isaâc da Costa werd op 14 ja-
nuari 1798 in Amsterdam ge-
boren, als enig kind van Da
niel da Costa en Rebecca Ri-
car do. De Da Costa's waren
een koopmansfamilie van Por
tugees-Israëlitische afkomst.
Vader Da Costa was cargadoor
en wijnkoper in Amsterdam.
Isaâc krijgt een klassieke
opleiding en wordt opgevoea
in het Joodse geloof.
Het is 1803. In de Portugees-Is
raëlitische synagoge gaat de
5-jarige Isaâc da Costa aan de
hand van zijn vader naar het
gestoelte van de voorlezer. In
zijn hand de zilveren leeswij-
zer om de heilige roi niet zelf
aan te raken, leest hij over-
luidt de Hebreeuwse tekst uit
Habakuk 3 voor. Vanaf zijn
8ste jaar bezoekt Isaâc de La-
tijnse school, op zijn 13e wordt
hij student aan het atheneum.
Nog geen 15 jaar oud wordt hij
lid van Concordia, het Por
tugees-Israëlitische genoot-
schap, waarvan hij 2 jaar later
tôt voorzitter wordt gekozen.
Dompers
Als jong aankomend dichter
komt Isaâc da Costa in aanra-
king met Willem Bilderdijk,
die op veel terreinen zijn leer-
meester wordt. Tijdens zijn
studiejaren in Leiden (rechten
en letteren) raakt hij bevriend
met de gebroeders Van Hogen-
dorp en met zijn neef Abra
ham Capadose. Het kwartet
wordt uitgescholden voor
dompers" omdat zij de con-
tra-revolutionaire denkbeel-
den van Bilderdijk overne-
men.
Na zijn studie vestigt Da Costa
zich als advocaat in Amster
dam, waar hij weinig succès
heeft. Hij is dan nog lid van de
Portugeesch Joodse gemeente.
Een historisch onderzoek dat
hij doet naar het verleden van
de Joden in Spanje en Portu
gal doet bij hem de overtui-
ging groeien dat Christus toch
de Messias was. Op 20 oktober
1822 laat hij zich samen met
zijn beeldschone vrouw Hanna
Belmonte en zijn neef Capado
se tôt Christen dopen in de
Leidse Pieterskerk.
In 1823 verschijnt dan het
vlugschrift: „Bezwaar tegen
de geest derEeuw". Een aan-
klacht tegen de gevolgen van
de Franse revolutie, tegen de
eigenwaan van zijn tijdgeno-
ten die menen dat de 19e eeuw
de beste van aile eeuwen is.
Da Costa hekelt de verdraag-
zaamheid op godsdienstig ge-
bied, de wetenschap die geen
rekening houdt met Gods
Openbaring, de démocratie en
zelf s de roep om afschaffing
van de slavernij. ,,Goddeloos"
noemt hij die roep. Evenmin
een goed woord heeft hij over
voor een meer menswaardige
behandeling van misdadigers,
de constitutionele monarchie,
de inentingen tegen ziekte en-
zovoort. Later is Da Costa bii-
gedraaid, hoewel hij het ge-
schrift nooit heeft verloo-
chend. Dat de tijd kon worden
teruggedraaid tôt vôôr de
Franse revolutie geloofde hij
toen niet meer. Tôt droefheid
van zijn geestverwanten ver-
dedigde hij in 1848 zelfs de li
bérale grondwet van Thorbec-
ke.
Prulschrift
Overal in het land riep het ge-
schrift van Da Costa felle ver-
ontwaardiging op. Van Maa-
nen, de toenmalige minister
van Justitie noemde het een
prulschrift" dat ,,misschien
misdadig geacht zoude kunnen
wordenMaar de grondge-
dachte: het christendom dient
het leidinggevend beginsel te
zijn ook voor het maatschap-
pelijke en openbare leven,
heeft ook nu nog talrijke aan-
hangers.
Was Bilderdijk de vader van
het Reveil in Nederland, Da
Costa was er de profeet van.
Al zijn gedichten en werken
getuigen ervan, zoals „Vijf- en
twintig jaren", ,,Hagar"en
,,Wachter, wat is er van de
nacht", grote tijdzangen, die
hij schreef tussen 1840 en 1850
Uit het Reveil is later de anti-
revolutionaire partij voortge-
komen. Da Costa zelf was in
1851 de initiatiefnemer tôt de
oprichting van de anti-revolu-
tionaire kiesvereniniging Ne
derland en Oranje. Iji 1856
stapt hij eruit. De ideeën
beantwoorden niet meer aan
zijn denkbeelden. Verdieping
van het geloof was het doel
van het Reveil. In kleine groe-
pen kwamen mensen uit over-
wegend aristocratische krin-
gen bij elkaar. Zoekend naar
gemeenschap met God door
een hartstochtelijk geloof, met
overgave van hart en verstand
aan Gods wil. De zondagscho-
len, de jongelingsverenigingen
en de christelijke scholen zijn
eruit voortgekomen.
Door de ,,Bezwaren" als advo
caat in een isolement geraakt,
geeft Da Costa collèges over
taal, over kerkgeschiedenis,
houdt hij bijbellezingen en pu-
bliceert weer een vlugschrift
tegen de christelijke verslap-
ping. Van 1834 tôt 1839 is hij
redakteur van het tijdschrift
,,Nederlandsche Stemmen
over Godsdienst, Staat, Ge
schied- en Letterkunde. In
1852 gaat hij les geven aan het
Schotse seminarie in Amster
dam.
Erkenning
In 1844 was de situatie van Ne
derlands financiën zo slecht
dat men een naderend ban-
kroet verwachtte. Minister
Van Hall stelde een buitenge-
wone belasting voor op bezit
en inkomsten en schreef een
vrijwillige lening uit voor 150
miljoen. Groot was het verzet
in het land. Maar Da Costa
wekte in een open brief zijn
landgenoten op wel in te
schrijven, ,,gelijk het christe-
nen betaamt". Als dank nodig-
de Koning Willem II hem uit
voor een diner. Da Costa, blij
met deze erkenning, beschrijft
in het gedicht: ,,Aan Neder
land in de lente van 1844" hoe
Nederland menigmaal door
God uit degevaren werd gered.
Hij die hoogzit in de heem'len,
laag op aarde nederziet
Hij die watervloed en stormen
en beteugelt en gebiedt
sprak tôt al die oceanen, tôt
die stromen hol en droog
Treedt terug, zij Neerlands bo-
dem onbeschadigd, vrucht-
baar, droog
Isaâc da Costa heeft een moei-
lijk leven gehad. Van de zes
kinderen uit het huwelijk met
Hanna overleefden slechts
drie hun vader. Het gezin kon
hij nauwelijks onderhouden.
Het kapitaaltje dat zijn vader
hem had nagelaten was spoe-
V V
ISAAC DA COSTA
dig opgesoupeerd. Bezield van
zijn werk als profeet leefde hij
van de hand in de tand. De
hulp die zijn vrienden Groen
van Prinsterer en de Van Ho-
gendorps boden kon hij maar
moeilijk aanvaarden. Maar hij
geloofde in een beter leven in
het hiernamaals. Daarover
gaan de psalmen en gezangen
van zijn hand zoals het ,,He-
melvaartslied". Tussen de
Joodse en de Nederlandse
Christelijke beschaving zag
Da Costa duidelijke overeen-
komsten. Da Costa stier op 28
april 1860. Op zijn graf in de
Nieuwe Kerk in Amsterdam
staan de dichtregels ,,0, Ne
derland, Gij zult eens weer het
Israël van het Westen wor
den
5 5
HOOGEZAND-SAPPEMEER - „De Golfoorlog is voor Turkije als een stokje met aan beide kan
ten poep. Aan de ene kant zit poep. Dat zijn de Amerikanen en Europeanen Aan de andere kant
zit ook poep. Dat is Saddam Husayn. Maar als je dan het midden wilt beetpakken zit daar ook
noen" dat zei de bekende Turkse schrijver Aziz Nesin maandagavond voor een talrijk, voorna-
melijk Turks publiek in het Kielzog in Hoogezand. Het kon met uitblijven. De vragen die hem
gesteld werden, waren doortrokken van de spanning die de Turkse gemeenschap in Hoogezand-
Sappemeer in deze dagen volledig in haar ban houdt: de oorlog in de Golf.
Nesin (75) was in het Kielzog
op uitnodiging van de Centra
le Bibliotheek Boekhoven, na-
dat hij 's ochtends in Gronin-
gen al de Universiteit en de bi
bliotheek had bezocht. Van
zijn werk, dat in 35 talen werd
vertaald en waarvoor hij ver-
schillende Internationale prij-
zen heeft gekregen is onlangs
de eerste vertaling in het Ne
derlands verschenen. Een
bloemlezing met prachtige sa-
tirische en filosofische verha-
len getiteld ,,De Vetersympho-
nie", uitgegeven door het Ne
derlands Bibliotheek en Lek-
tuurcentrum ter gelegenheid
van het Internationale Jaar
van de Alfabetisering.
In zijn lezing hekelde Nesin
het onderwijs in Turkije dat
opvoedt tôt gehoorzaamheid
aan de staat of de mensen in-
doctrineert met de Islam vol-
gens de strenge soennitische
leer, hoewel dat op de scholen
officieel verboden is. Begrip
toonde hij voor de behoefte
van de gastarbeiders zich vast
te klampen aan de eigen cul-
tuur: ,,Komend van het Turk
se platteland verbijsterden ze
zich over deuren die vanzelf
open gingen, over mensen die
vrijden op straat. Door zich te
rug te trekken in hun eigen
wereld verdedigden ze zich te
gen de vreemde buitenwereld,
met als gevolg dat ze nu vaak
conservatiever zijn dan de
mensen op het Turkse platte
land. Allemaal het gevolg van
slecht onderwijs".
Hodja, mijn Hodja
Volgens Nesin kun je sommige
dingen van je cultuur maar be
ter afschaffen. ,,Vernieuwing
is nodig". De Turkse dichter
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Nu er na de voltooiing van de re
constructie van het dorp Kielwindeweer 286 duizend gulden
minder blijkt te zijn uitgegeven dan waarop de gemeente had
gerekend wil fractievoorzitter R. Coops van de WD dat ook de
Sluisweg wordt opgeknapt.
Voor een reconstructie van de
Sluisweg waren aanvankelijk
onvoldoende middelen be-
schikbaar. Een nieuwe riole-
ring kwam er wel. ,,De Sluis
weg lijkt nu net een uitgestuk-
te broek", vond Coops in de
commissie financiën. Hij kan
het weten omdat hij er zelf
woont. ,,Naast de weg zijn die-
pe kuilen. Levensgevaarlijk
voor de kinderen die aan de
kant moeten als er een auto
langs komt. Ik zie het dage-
lijks uit mijn raam". Hij be-
Fehmi Ozgôz uit Muntendam
bracht Nesin een soort ode ,,U
hoort tôt het leger van schrij-
vers en dichters met als enig
wapen de gedachte. Hodja,
mijn hodja, moge u duizend
jaar leven.
A toom tijdperk
Het publiek verwachte van
Nesin vooral wijze antwoor-
den op moeilijkevragen: ,,Wat
is er aan de hand in Turkije.
Wie is er aan de macht. Zijn
het fascisten, is het een repu-
bliek, een dictatuur of een dé
mocratie", klonk een harte-
kreet uit de zaal. Het ant-
woord: ,,Een démocratie, het
is het niet, maar soms lijkt het
erop. Een dictatuur, nee, maar
het lijkt erop. Zijn de religieu-
ze leiders de baas? Ook niet,
maar van binnen gebeuren
veel dingen die daar op lijken.
In Turkije regeert momenteel
een imperialistische hoofd-
god". Wat is de oplossing, zo
vroeg men de meester. ,,Mijn
oplossing is vooral nadenken
hoe het is gegaan en waarom
het zo is gegaan", sprak de
schrijver filosofisch. ,,Terwijl
de wereld via het atoomtijd-
perk en de ruimtevaart terecht
kwam in de technologie van
de chip stonden wij als toe-
schouwers aan de kant. Be-
denk hoe het is gegaan en
waarom". Nesim verklaarde
zich tegenstander van deelna-
me van Turkije aan de Gol-
foorlog. Toch denkt hij dat
Irak Turkije niet zal aanval-
len. ,,Stel dat de oppositiepar-
tijen aan de macht waren de-
den we dan ook mee aan de
oorlog?", werd hem gevraagd.
,,De 2 oppositiepartijen zeggen
dat ze tegen de oorlog zijn,
Aziz in 't Kielzog.
maar wat ze zouden doen als
ze de macht hadden weet je
niet. Vraag het ze zelf".
Topzwaar
Dit antwoord was te verwach-
ten van de man die zijn leven
wijdde aan de mondigheid van
de mensen, een overtuiging
die hij beeldend illustreerde
met het verhaal van de wijze
Hodja die 800 jaar geleden
leefde toen de mensen nog
dachten dat de wereld plat
was: ,,De mensen moeten niet
allemaal dezelfde weg gaan,
dan zal de wereld topzwaar
worden en omvallen. Datzelf-
de geldt nog steeds, maar je
moet het niet letterlijk, maar
figuurlijk nemen", aldus Ne
sin.
pleitte ervoor de zaak aan die
kant van de gemeente netjes
af te ronden, zodat de gemeen
te er tientallen jaren geen om-
kijken meer naar heeft. Net
als in Westerbroek is gebeurd
Chef Financiën T. van de Berg
vond het niet zo'n goed idee.
,,Het geld moet terugvloeien
naar de potten waar het van-
daan is gekomen: het fonds
stads- en dorpsvernieuwing,
de reserve voor groot onder-
houd van de wegen en het
fonds ter vervanging van de
rioleringen".
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Allerminst enthousiast is de
commissie Algemene Zaken over gemeenschappelijke regelin
gen. Het voorstel van B en W om toe te treden tôt de Eems-Dol-
lard Regio kosten 1600 gulden per jaar en de aanstelling van een
secretaris van het gouden driehoeks overleg, kosten een kleine
tienduizend gulden, leverde een fikse discussie op. De argumen-
tatie van hurgemeester J.L.D. van der Linde dat je erbï.t inoe
zitten om invloed uit te oefenen overtuigde de raadsleden met
echt.
W. Berghoef van D66 is bang
voor de bureaucratie en vindt
de controleerbaarheid van ge
meenschappelijke regelingen
slecht. R. Stâbler van de PvdA
vindt dat het stroomlijnen van
subsidies en het uitzetten van
bovengemeentelijke beleidslij-
nen een taak van de provincie
is.
Aan de betaling van de secre
taris voor het AGO willen de
raadsleden meedoen onder het
motto. ,,Als je iets doet moet
je het goed doen". Blijkt ech-
ter dat het AGO niet goed
functioneert dan wil Hooge
zand de vrijheid hebben zich
terug te trekken.
Ondanks de kritiek stond de
raadscommissie B en W toe om
aan de Eems-Dollard Regio
mee te doen. Stâbler vatte de
discussie samen met: ,,Wij ho-
pen maar dat we ooit spijt aan
u moeten betuigen omdat het
samenwerkingsverband onze
gemeente zoveel oplevert".
Overigens onderschrijft Van
der Linde het bezwaar van de
raadsleden dat gemeenschap
pelijke regelingen vaak slecht
controleerbaar zijn. Hij wil
zich dan ook inspannen om de
vergaderingen openbaar te la-
ten zijn, zodat direct of via de
pers de burgers kunnen wor-
den geïnformeerd.
HOOGEZAND-SAPPEMEER - „Je kunt niet een krant verhef-
fen tôt een gemeentelijke staatsblad", zo vatte R. Coops van de
WD zijn reactie samen op het voornemen van B en W om de ge
meentelijke advertentie niet langer te laten rouleren over de
drie plaatselijke huis-aan-huisbladen. Ook de rest, behalve
CDA-er H.J. Visker, van de commissie Algemene Zaken had be
zwaar tegen het B en W voorstel, dat overigens al tôt uitvoering
is gehracht.
ASSEN - In Assen wordt door de Stichting Landschapsbeheer
Drenthe (S.L.D.) een speciaal vrouwenprojekt opgezet voor vrij-
willigerswerk in het Drentse landschap. Vrouwen van 18 jaar en
ouder kunnen meehelpen de Drentse natuur te onderhouden.
De gemeentelijke advertentie
en info-pagina verschijnen mo
menteel in de HS-krant, ter-
wijl volgens het roulatie-
systeem het Nieuwsblad aan
de beurt was.
,,Het zou best zo kunnen zijn
dat het roulatiesysteem de
beste méthode is", zo stelde R.
Stâbler van de PvdA. De
PvdA-fractie moet zich nog
een oordeel vormen over de
kwestie. R. Ronda verbaast
zich erover dat B en W ineens
af willen stappen van de rou-
latie-methode, terwijl er nooit
een seintje is gegeven dat het
systeem slecht functioneerde.
Ook van burgers zijn daar
nooit klachten over ontvan-
gen. ,,Eén krant een monopoli-
positie geven, dat is een slech-
te zaak", dat stelde W. Berg
hoef van D66.
De suggestie van Coops dat de
kritische opstelling van de
twee andere kranten B en W
niet gelegen komt en dat daar-
om is gekozen voor de HS-
krant, wekte grote ergernis bij
Van der Linde. ,,Dat is perti
nent onjuist", aldus de burge-
meester.
Alleen H.J. Visker van het
CDA heeft geen bezwaar tegen
het terzijde schuiven van het
roulatiesysteem. Hij wil het
systeem gewoon na een jaar
evalueren. B en W gaan zich
naar aanleiding van de discus
sie in de commissie opnieuw
over de kwestie buigen.
j PARTYCATERING
KANT EN KLARE
WARME MAALTIJDEN
De S.L.D. heeft dit projekt op
gezet om meer vrouwen de
kans te geven om in de natuur
te werken. Op dit projekt kun
nen alléén vrouwen werken.
De werkplekken bevinden
zich in Oudemolen, tussen As
sen en Zuidlaren. De S.L.D.
biedt de vrouwen reiskosten-
vergoeding, werkkleding, ver-
zekering, begeleiding naar
scholing/betaald werk, en
kursusmiddagen over natuur
en landschapsbeheer.
De duur van het projekt is een
half jaar. Ook daarna kunnen
vrouwen vrijwilligster blijven
bij de stichting. Het projekt
gaat van start zodra vijf vrou
wen zich hebben aangemeld.
Er wordt een voorlich-
tingsmiddag over dit projekt
georganiseerd op donderdag 7
februari om 14.00 uur.
Zowel voor de voorlich-
tingsmiddag als voor het pro
jekt kunnen vrouwen zich
aanmelden bij Pauline
Arends, Rodeweg 25 te Assen,
telefoon: 05920-16616.
HOOGEZAND-SAPPEMEER - Het Vrouwenprojekt Hooge
zand-Sappemeer organiseert 26 januari 1991 een informatiemid-
dag met als thema „Sexuele Intimidatie".
Uit recent onderzoek blijkt
dat één op de zes vrouwen te
maken krijgt met sexueel ge-
weld. Met deze wetenschap
vindt het vrouwenprojekt het
dan ook van belang hier aan-
dacht aan te besteden. Het is
de bedoeling om naar aanlei-
Noorderstraat 166 - Sappemeer
Telefoon 05980-99313
Net even anders en niet duur.
ding van de onderwerpen
lastig gevallen, aangerand,
verkracht, de volgende aktivi-
teiten te organiseren:
- fototentoonstelling van stich
ting Amazone
- informatiestands van ver-
schillende instanties
- videopresentatie van Tegen
haar wil
- workshops met 3 spreeksters
- optredens van theatergroep
Vrouwvolk
- muziekoptreden van Lianne
Abeln
Iedereen is van harte welkom
op deze middag in 't Kielzog te
Hoogezand tussen 14.00 en
18.00 uur.
HET NIEUWSBLAD - DONDERDAG 24 JANUARI 1991 - PAGINA 3
Wonen aan de.... Da Costalaan
1.
Verschijnt elke donderdag in een
oplage van 24.000 in de plaatsen:
Hoogezand, Sappemeer,
Kolham, Harkstede, Slochteren,
Schildwoide, Zuidbroek,
Kielwindeweer, Westerbroek,
Waterhuizen, Foxhol, Zuidlaren,
de Groeve
Kantoor Gorecht Oost 30
Tel./Fax. 05980-24848
Postbus 18
9610 A A Sappemeer
Redaktie: Persburo Edzes
Tel. 05980-97145
Adv.afd.: Na 18.00 uur
J. Wagt
Tel. 05990-17975
TTnAnnriAXTn C ADDrMFFP To Iznnl mpf ppn krflïlt VPrnPI- w
ALLE MERKEN UITLATEN
EN TREKHAKEN
VOOR DOE HET ZELVERS OF
SNELLE MONTAGE DOOR ONS
1 BEL VOOR DE LAAGSTE PRIJS!
AUTOSHOPS
"TronînJïrT-
Ri|k»weg 129a (D Gro») Tel 050 412458
Hoogezand
.Meini VeningaEiraai X Tel 05980 91120^
Deze maaltijden van f 12.50
kunt u telefonisch bestellen.
Per 2 maaltijden is
bezorging mogelijk.
Samenstelling van de
maaltijd is:
vleesgerecht, 2 soorten
warme groente,
rauwkostsalade, gekookte of
gebakken aardappelen
Bestellen voor het weekeinde
tôt zaterdag 12.00 uur,
andere dagen tôt 17.00 uur
Bezorgkosten f 2.50
Vraag ook naar onze folder
over afhalen/bezorgen van
salades en borrelhapjes
etc.
Telefoon 05980-93066
Telefax 95738
Korte Groningerweg 47
FOXHOL
/t -
