(Volksblad) Oost-Goorecht en Omstreken nl | 1892 | 11 september 1892 | pagina 1

Ho. 73

ZOHDâG 11 September 1392.

22e Jaargang,

y a n

De ipioo.

FEUILLETON.

BOB0ESÏÏÏS ZOOM, SAPFEMEEB.

ïazendiag van Âdvertentiën en Ingazonden Stnkken des Dinsdap- en Vrijdagsavonds vôôr zes aar by de ïïitgeverB.

BUITEâLAHD.

Voor de Gemeenten HOOGES5AHD, S AFFEMRER,SLOCKTEKEN NOORDBROIX, SUIDlliOEK, XUIDLJJU5N» HAREM an*.

Dit BLAD verschijnt iederen ZONDAG en WOENSDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden 85 cent*,
franco per post 45 cents.

Enkele nommera 5 conta.

U i T G A V E

PR1JS der ADVERTENTIËN: Van 15 regels 85 cent*,
iedere regel meer 1© cent®. Groote letters worden naar plaats»
rareté herekend. Abonnement lager. Dezelfde advertentie, in t ans
voor 3-maal plaatsing besteld, is de derde plaatsing gratis.

WEEKK1LENDEB.

Zondag 11 September. Maandag 12. Dins-
dag 13. Woensdag 14. Donderdag 15.
Vrijdag 16 Zaterdag 17.

Zonsopgang, Zaterdag 17 Sept, te 5.38, onder
te 6.10.

Laatste kwartier, Dinsdag 13 Sept.

Jaar- paarde- en beestemarkteu.

Donderdag 15 Sept., Noordbroek j. p. b.

Moeten de bakens verzet worden?

II

De vraag, of de onderwijzers onzer volksschool
ambtenaren van de Gemeente of van het Rijk
moeten zijn, betreft niet alleen het onderwijs, doeh
moet ook van andere gezichtspunten worden be-
schouwd en geeft dan aanleiding tôt het opsommen
van verschillende redenen voor en tegen. Spreekt
de schrijver van de in het vorige artikel genoemde
brochure (Dr. B. van der Meulen, Ons lager on
derwijs) de wenschelijkheid uit, dat de onderwijzer
ambtenaar der Gemeente zij en blijve en zijn tal
van schoolmannen het daarin met hem eens, ande-
ren beweren, dat het beter is, er een Rijksambte-
naar van te maken. Wanneer ik naga, al wat ik
daaromtrent heb gehoord en gelezen en rekening
houd met de bestaande toestanden, die toch maar
niet weggecijferd kunnen worden, dan zijn de mo-
tieven voor deze verandering niet overtuigend en
kom ik tôt het besluit, dat de school het best ge-
diend is met onder wijzers als ambtenaren der Ge
meente.

Lotsverbetering van de onderwijzers is intusschen
een eisch des tijds en om daartoe het zekerst te
geraken is het van belang, dat de onderwijskosten
geheel of voor een groot deel van het Rijk komen.
Voor het zoover is, zal er nog veel water door den
Rijn stroomen, doch dit neemt niets van het belang
der kwestie af, die urgent genoeg is om haar ter
gelegene plaatse aan eene grondige kritiek te on
der werpen.

Nog andere stemmen gaan op om de bakens op
schoolgebied te verzetten. Velen hebben kennis
gemaakt met hetgeen de heer F. W. van Eeden
ruim een jaar geleden in Eigen Haard onder den
titel van Onder wijshervorming" schreef enweten,
dat hij met de tegenwoordige richting volstrekt niet
tevreden is. Elk streven naar verbetering verdient
waardeering en wie hervorming wil, moet op het
gebrekkige de aandacht vestigen. In de school is
zonder twijfel nog genoeg te verbeteren maar de
onderwijzers houden het er voor, dat deze kritiek
ons weinig baat.

«Als wij nagaan", zegt de schrijver o.a. »hoe het
met de beschaving is gesteld, komen wij tôt zeer
ongunstige resultaten. Bij het grootste deel der
minder gegoeden heerschen nog altijd ruwheid,
onverschilligheid, onverdraagzaamheid en domheid.
Luisteren wij naar de taal des volks. Voorheen
was die taal wel ruw, maar oorspronkelijk en dik-

wijls geestig thans bestaat zij voor drievierden uit
een tôt vervelens herhaald eentonig gevloek. Elke
leege muur of schutting draagt, met de bewijzen
onzer jongens in de edele schrijfkunst, die van het
peil hunner beschaving. Glasruiten ingooien, rus-
tige voorbijgangers uitschelden, met aarde en vuil
werpen, vrouwen, kinderen en dieren plagen, is
hunne aangenaamste bezigheid. Oude volksliedjes
hooren we niet meer, wel het rauw gekrijsch van
vertaalde, bedorven deunen. Eerbied voor hef ge-
zag bestaat nagenoeg niet meer en vooral bij de
schooljeugd zien wij daarvan de treurige bewijzen.

Bij de »beschaafden" zien we algemeen meer
wetenschap dan wijsheid, meer dressuur dan ka-
rakter, meer belezenheid dan oorspronkelijken zin
ziedaar mijne bevinding omtrent onze volksbe-
schaving en haar peil. Ik heb daarin sedert mijne
jeugd geene verbetering bespeurd, integendeel ach-
teruitgang. En dat, niettegenstaande het onderwijs
in de laatste 40 jaren zoo kolossaal is uitgebreid,
niettegenstaande duizenden leeraren dagelijks staan
te onderwijzen en aile goedgezinden van het on
derwijs aile heil in de toekomst verwachten.

En de voorstanders van leerplicht mogen wel
eens degelijk overdenken, of zij werkelijk iets wen-
schelijks voor ons volk begeeren. Laten wij het
ronduit erkennen De grondleggers van ons tegen-
woordig onderwijs zijn van verkeerde beginselen
uitgegaan. Zij hebben het peil der beschaving niet
verhoogd en evenmin de kinderen opgevoed tôt
nuttige zelfstandige menschen. Integendeel, wij
zien allengs een geest van halfheid, van karakter-
loosheid heerschen, die aan sluwe raddraaiers vrij
spel geeft en in plaats van geleidelijke samenwer-
king slechts verwijdering en verbittering kweekt."

Op eenige van deze schaduwzijden is ook in dit
blad gewezen en ieder, die in de maatschappij
rondkijkt, weet, dat er nog o zoo veel.valt af te
breken en op te bouwen. Maar men legge de
schuld niet alleen op de school, die wel aan de
opvoeding van het jeugdig geslacht medewerkt,
doch haar niet geheel voor hare rekening neemt.
De school neemt een deel van de taak der ouders
over. «Het schoolonderwijs wordt", zegt de wet,
sonder het aanleeren van gepaste en nuttige kun-
digheden dienstbaar gemaakt aan de ontwikkeling
van de verstandelijke vermogens der kinderen en
aan hunne opleiding tôt aile Christelijke en maat-
schappelijke deugden."

De school streeft derhalve naar het doel ver
standelijke ontwikkeling en zedelijke vorming en
gebruikt om daartoe te geraken als middel het
aanleeren van gepaste en nuttige kundigheden.
Een groot aantal leervakken, door de wet genoemd,
moeten aan het kind worden onderwezen en onder
den druk van dat velerlei komt, in weerwil van de
goede bedoeling der wet, de opleiding tôt aile
Christelijke en maatschappelijke deugden niet vol-
doende tôt haar recht. De zedelijke ontwikkeling
is niet in die mate vooruitgegaan als iiet geval is
met de inrichting der scholen, de méthode van
onderwijs en meer zaken, waardoor het heden zich

gunstig van 't verleden onderscheidt. Velen zijn
van meening, dat de menschen wel loozer worden,
maar tegelijk slechter. Als het laatste een gevolg
van het eerste moest zijn, als de misdaden niet
ondanks, maar door meer ontwikkeling toenamen,
dan maar aile onderwijs afgeschaft en van het licht
naar de duisternis teruggekeerd Maar neen al-
gemeene ontwikkeling verbetert en veredelt den
mensch naar hoofd en hart, kweekt al het goede
in hem aan en daartoe moet de school medewer-
ken. Een eenzijdig onderwijs kan dat niet en is
ook niet overeenkomstig den geest der wet. Is
het werkelijk ontaard in dressuur en is het aan-
brengen van een weinig kennis uit allerlei weten-
"schappen de hoofdschotel geworden, dan vult het
zonder te voeden. »De voornaamste werkzaamheid
van 's menschen geest is het willen, omdat dit
zich in handelingen en daden uit. Zeer zeker is
datgeen, wat hij weet, gewiehtig voor den mensch
veel gewichtiger echter is datgeen, wat hij wil.
Wanneer wij over de waarde of onwaarde van een
mensch ons uitlaten, dan beoordeelen wij hem niet
naar zijn kennis, maar naar zijn willen en hande-
len. Het karakter is geen vorm van het weten
maar van het willen." (Geluk.)

Zal de school aan hare roeping beantwoorden,
dan moet zij niet alleen kennis aanbrengen, maar
ook het karakter leiden en dat heeft plaats, als zij
op het in de wet aangegeven doel aanhoudt. Toe
voeging van een nieuw leervak is daartoe niet
noodig. De heer Van Eeden, die geen verband
ziet tusschen ons lager onderwijs en de bestemming
van den mensch, die den mensch, door het tegen-
woordig onderwijs opgevoed, vergelijkt bij een
windmolen, wiens werking alleen uit den kop komt,
aangedreven door geblaas van buiten en die den
mensch wenscht als het stoomwerktuig, dat door
het vuur van een welgesmeden haard inwendig
wordt in werking gebracht, meent een afdoend
middel ter verbetering in Zweden te hebben ge-
vonden, waar hij in kennis kwam met slôjd, d.i.
handenarbeid voor jongens. »Sedert ik in Aug.
1887 het seminarium van den heer Abrahamson
op Naâs bij Gotenburg heb bezocht, heb ik eerst
begrepen, dat er ook weldadig degelijk onderwijs
kan bestaan." De heer Van Eeden wil door de
invoering van slôjd onze scholen hervormen

Handenarbeid is een belangrijk opvoedingsmiddel.
Rousseau zeide reeds «Het groote geheim der op
voeding is te maken, dat de oefening van het
lichaam en die van den geest elkander wederkeerig
tôt ontspanning dienen." Toch zou ik niet gaarne
de rij van de leervakken op onze volksschool weder
vermeerderd zien door de toevoeging van slôjd.
Eenige jaren geleden sprak een hoogleeraar op eene
vergadering van het Ned. Ond. Genootschap te
Groningen »schrap aardrijkskunde en geschiedenis
en vormleer, schrap maar aile leervakken, maar
neem daarvoor het onderwijs in de staathuishoud-
kunde op de lagere school." Deze raad is niet
gevolgd. Een voorstander van sténographié schrijft
men moge het willen loochenen, het is een feit,

dat de sténographié, die reeds in tal van naburige
landen een verplicht leervak op tçd van scholen
geworden is, ook eenmaal, en wellicht eerder dan
we vermoeden, ook hier het burgerrecht verkrijgen
zal." Een leervak voor de lagere school zal deze
nuttige kunst wel niet worden. Ook den handen
arbeid beschouw ik als een nuttig middel ter ont
wikkeling, maar voor de gewone lagere school niet
als een wenschçlijk leervak. Nu hij tegenwoordig
meer algemeen bekend wordt, zal hij, vrij van over-
drijving, juister naar zijne waarde worden be-
oordeeld.

Hrn. H. B.

In de nabijheid van het stadje B. was een bataillon
van het berlijnsche garnizoen gekampeerd voor de
manœuvres. De majoor zou binnen kort jarig zijn
en de muziekkapel wilde bij die gelegenheid den
majoor een serenade brengen. Om het muziekstuk
in te studeeren, begaven de muziekanten zich naar
een weiland, op eenigen afstand van 't kamp ge-
legen, en juist wilde de kapelmeester het sein ge-
ven om te beginnen, toen gij op eenigen afstand
een knaapje zag, dat luid schreiend, vluchtte voor
een slier, die hem vervolgde. Ook de andere mu -
sici kregen nu 't beest in 't gezicht en ontstelden
zeer. Zij waren evenwel te ver van den stier ver-
wijderd om hem door een aanval te verjagen. De
afstand tusschen het knaapje en de gehoornde, tôt
stooten gereede kop werd kleiner en kleiner. Nog
eenige schreden en het kind zou aangevallen wor
den, toen de kapelmeester plotseling het sein gaf
om met de serenade te beginnen. De eerste tonen
deden zich hooren en de stier, door 't ongewone
geluid verschrikt, bleef plotseling staan. Nogmaals
klonk het koper, en de stier keerde zich schuw
blikkend naar den kant, van waar 't geluid kwam
en rende toen als razend, tegenovergestelde rich
ting uit. Het knaapje was gered door de macht
der muziek, op'tjuiste oogenblik door den dapperen
kapelmeester gebruikt.

In de Oostenrijksche Alpen is de temperatuur
sinds een paar dagen 20° R gedaald. Na hevige
onweders is er veel sneeuw gevallen, waardoor het
landschap er hier en daar winterachtig uitzag. Te
Ischl en Aussee bleef de sneeuw eenigen tijd liggen
en van Bregenz tôt de Ernsthaler Àlpen ligt een
massa versche sneeuw op de bergen tôt diep in
het dal. Dit natuurverschijnsel viel, op één dag
na, saam met een van de door Falb voorspelde
»kritieke dagen."

Uien zijn, volgens het Engelsche geneeskundige
blad The Hospital, een voorbehoedmiddel tegen cho
iera. Bij de vorige epidemie in Engeland bleven de
bewoners van een huisje, ergens in een achterbuurt,
geheel vrij van de ziekte, naar het blad verzekert
door een rist uien, welke in de schamele woning hing.

Ook bij het heerschen van kwaadaardige koort-
sen te Somerst.own en St. Giles werd opgemerkt
dat Fransche geestelijken, die in al hun voedsel
knoflook gebruikten, zonder nadeelige gevolgen de
ergste zieken konden bezoeken, terwijl andere gees
telijken door zulke bezoeken zelven de gevreesde
koortsen kregen.

Te Frankfort a/M. is een man gevat, die zijn
werk maakte van huwelijksoplichterijen en daarmee
een aantal menschen veel geld afgezet, zelfs een
bejaarde dame tôt zelfmoord gebracht heeft. Die

Roman uit den Noord-Amerikaanschen
burgeroorlog,

BALDUItf MttlXHACSEH.

71)

»Zoo, geloof je dat? Ik ben van een andere
meening. Je hebt bij mij geleerd, dat men van
een stuk hout, voor men het doorzaagt, niet kan
weten, hoe 't er van binnen uitziet, en dat is bij
den mensch niet anders. Wat bij 't hout de zaag
doet, heeft bij jou de kogel gedaan. Hij heeft
bewezen, dat je van binnen deugdelijk bent en
daaruit volgt, dat je nu op weg zijt weer een ge-
zonde kerel te worden. Toen ik haar dat zeide

Wie

»Een van de medereizigers, een dame. Je denkt
toch niet, dat ik alleen aan boord was? Maar je
brengt mij met je vragen van de wijs. Ik had
onderweg zoo'n mooie toespraak bedacht. 't Is nu
net of ik bij 't houtzagen op een spijker kom, dan
moet ik weer van voren af aan beginnen. Ik wou
dan zeggen, dat je beter bent dan ik dacht en dat
we je heel best mee kunnen nemen naar Kansas.
En van daar gaat het per boot verder, precies als
in een weg, en voor je er aan denkt, hg je al ge-
makkelijk in 't Slakkenhuis. Niet tegenpraten ka-
pitein," zeide Martijn dringend, toen Houston met
angstigen blik hem de hand op den arm legde
en hem in de rede wilde vallen. «Niet tegenpraten
anders komt de zaag weer op een spijker en breekt
een half dozijn tanden. Straks als ik uitgesproken
heb, mag je zooveel praten als je wilt; maar veel
zal 't je niet helpen, want ailes is er al voor klaar.
Dokter Krehle hij mag van veel dingen geen
verstand hebben, maar goed is hij toch staat
zijn kamer aan jou af, Vagevuur bedient. je, ik
zorg voor dokter en apotheker, en als je weer op
de been bent, heb je ook nog 't voordeel, dat je

bij mij in de werkplaats kunt meehelpen."

Martijn zag den zieke vragend aan, de angstige
spanning op diens gelaat scheen hem te vermaken.
Daarop voegde hij er met een glimlach bij En
als er nu nog bijzondere verpleging noodig is, dan
zal Greta

»Niet verder nu, mijnheer Findegern viel Hou
ston hem in de rede, »ge hebt ailes gedaan wat
ge voor mij kondt doen. Ik ben u dankbaar voor
uw bezoek, maar het overige

»Het overige is mijn zaak, Een zieke zooals
gij heeft geen eigen wil meer, en als de voornaam
ste dames zieken gaan bezoeken en verplegen, dan
is Greta er ook niet te goed voor."

«Heb medelijden met mij, mijnheer Findegern."

»Medelijden? Wel, kapitein, als ik dat niet had,
dan zou ik mij wel tienmaal bedacht hebben, eer
ik dien dwazen dokter Krehle" Martijn wierp
een angstigen blik om zich heen, als vreesde hij,
dat de dokter hem beluisterde »mijn armzalig
boeltje had toevertrouwd, om hier heen te kunnen
reizen. Ik kan er zeker van zijn, dal hij de dood-
kisten tegen spotprijzen verkoopt en al 't geld aan
verf besteedt. Ik verwed er mijn eerlijken naam
onder, dat gij bij onze thuiskomst uw oogen zult
vergasten aan de meeste bonté schilderstukken."
Gedachteloos voegde hij er bij »Over de verpleging
zal Oliva Greta nu wel inlichting geven."

«Greta? Om Gods wil, mijnheer Findegern, zeg
het mij, is zij hier?" riep Houston op gejaagden
toon, terwijl een blos zijn bleek gelaat bedekte.

De anders onverstoorbare Martijn zag nu onbe-
holpen en verlegen als ^pen op heeterdaad betrapte
schooljongen. Hij had zich versproken en zocht
naar een uitvlucht. Op dit oogenblik werd de deur
geopend.

Oliva had in angstige spanning naar den uitslag
geluisterd van Martijn's gesprek. Ze wilde bij de
hand zijn, indien dit soms nadeeligen invloed op
den zieke had. Zij hoorde ook hoe de oude Martijn
de aanwezigheid van Margaretha verried en besloot
deze nu maar bij den zieke te brengen.

Aarzelend gaf Margaretha aan haar wensch ge-
hoor. Nauwelijks echter was zij de ziekenkamer
binnengegaan en zag zij het doodsbleeke, uitgeteerde

gelaat van den kapitein, of zij overwon haar valsche
schaamte en snelde naar het bed.

«Margaretha, is het geen droom, zijt gij 't wer
kelijk?" sprak een fluisterende stem op iilnigen
toon.

Margaretha lag voor de legerstede geknield en
de magere handen in de hare nemend, bracht ze
snikkend uit: «Moest ik u zoo weervinden? 0,
wat zult ge geleden hebben Ik, ik heb ook geen
rust gekend de gedachte aan onze koele scheiding
vervolgde mij dag en nacht

«Denk daaraan niet meer; door uw komst hebt
gij ailes goed gemaakt; het geluk van dit oogen
blik maakt mij 't sterven gemakkelijk."

«Gij moogt niet sterven, gij moet leven om mij-
nentwil!"

«Ik vrees, ik vrees, zie dezen arm eens, liefstel"
Hij stak zijn vermagerden arm omhoog «daar
is geen kracht meer in, maar nu zulk een groot
geluk mij wacht, keert de hoop terug."

Hij kon niet verder spreken. Margaretha boog
zich over hem heen en kuste hem, terwijl ze met
zachte stem hem vriendelijke, bemoedigende woor-
den toesprak. Hij zag haar aan als in een droom,
zijn trekken werden helderder, eindelijk sluimerde
hij zacht in.

Het was de eerste rustige slaap, die hem
nieuwe levenskracht zou schenken

Martijn was de kamer uitgeslopen en begaf zich
naar Oliva. «Dat liep goed af," zeide hij met een zucht
van verlichting. «Ge zult zien, ons wacht een goede
toekomst Ik laat een mooi huis zetten met een uit-
hangbord waarover ik met dokter Krehle heb gespro-
ken «Meubelfabriek van Martijn Findegern, Houston
en gebroeders Durlach." Dat zal er in de mooiste
letters op te lezen staan."

«Ik hoop ten minste, dat het onverwachte weer-
zien niet nadéelig op zijn toestand zal werken,"
sprak Oliva.

«Het zal gunstig werken, zelfs meer dan gunstig
zeg ik u," beweerde Martijn uit voile overtuiging
«Men sterft niet zoo licht van vreugde", dat
weet ik bij ondervinding. Ik was zelf eens op 't punt
te trouwen

Oliva keerde zich lachend om en begaf zich naar

de huiskamer, het bekende verhaal ontloopend.

Eenige uren later was op de pachthoeve ailes in
rust. Alleen in de ziekenkamer brandde nog licht.
Martijn had zich niet het voorrecht willen laten
ontnemen bij den zieke te waken. Het was echter
een gemakkelijke taak, want Houston sliep rustig
door. 't Was alsof met Margaretha een goede
engel was binnengekomen, die den afgetobden man
tôt een nieuw leven zou opwekken.

DRIE-EN-DERTIGSTE HOOFDSTCJK.

Oliva's bezorgdheid bleek ongegrond. Het weer-
zien, hoezeer 't hem ook eerst schokte, had de
gunstigste uitwerking. Houston nam snel in krach-
ten toe. Eenige dagen later nam Martijn vergezeld
door Nieodemodie juist was teruggekeerd,
weder de reis aan naar Kansas, waar de beide
broeders Durlach reeds op zijn komst waren
voorbereid. Het trof den ouden Martijn, in zijn
jongsten, eens zoo levenslustigen neef nu een stil,
ernstig man weer te vinden, die nog diep gebukt
ging onder zijn zwaar leed. Een week later ver-
gunde de dokter, dat ook Houston onder de goede
zorgen van Oliva en Margaretha naar Kansas werd
vervoerd, hetgeen gelukkig zonder nadeelige ge
volgen geschiedde. Nog eenige dagen bleven de
vrienden bijeen, om 't huwelijk bij te wonen van
Oliva met Nieodemo. Daarna aanvaardden allen
de reis naar St. Louis, behalve Maurits, die weer
bij zijn regiment was opgeroepen en Markolf, die
zich noch door de gulden beloften van Martijn, noch
door de smeekbeden van Margaretha wilde làten
bewegen hen te vergezellen. «Ik behoor niet
meer onder de gelukkige menschen," zeide hij en
vluchtte op zekeren avond zonder afscheid te
nemen naar zijn wildernissen.

Dokter Krehle had met behulp van Gleopatra
en Vagevuur ailes in het Slakkenhuis tôt een fees-
telijke ontvangst gereed van zijn bewoners en van
den gast, dien Martijn meebracht.

(Wordt vervolgd.)

V OLKSBLAD

OOST-GOORICBT IN 0HST11EIN.

VAN

OOO©G0O

DOOR