De kleine Prelect.
Arbeidersleven en Tuberculose.
51e Jaargang
WOENSDAG 3 AUGUSTUS 1921
No. 60
Drukker-Uitgwer T. K. EEEMSE
FEUILLETON»
wordt gelezen te H008EZAND, Klel-WIndeweer, Kropswolde, Westerbroek, Foxhol, SAPPEMEER, SLOCHTEREM, SîddebiiranHsltum, SehJldwoSdo, KoIhm Foxba^ Sfiharsnar
Hark8tede, Lageiand, Overschlid, TER BOER, N00RDD9JK, NQ0R9BRÛEK, ZUSORROEK, MUNTENDAM, ZUfDLAREM, MOQROLARE^, HAREN br?
Dit BLAD verschynt iederen WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPJRIJ8 per drie maanden 60 cent by root-
uitbetaling. Franco per post 75 cent.
v.h. BOEGESIUS ZOON.
SAPPEIEEB. Tel. 418.
ADVERTENTIËN van 16 regels 50 cent, ieder regel
meer 10 cent.
Lrzending van advertenties Dinsdagsmiddsgs en Vrijdags
middsgs voor 12 uur.
Voor het plaatsen van Advertentiën betreffende Handel en N^verheid is voor de stad Groningen alleen gerechtigd het algemeen Advertentiebnreau van H. WESTENBORG Munnekeholm S
Groningen, Tel. 772.
Voor Advertentiën en Reclames buiten de provincie Groningen is alleen gerechtigd het Advertentiebureau „HOLLANDIA" 's Gravenhage, Tel. H 7614.
Tuberculose is bij uitslek een volks-
ziekte. Het wil niet zeggea, duc alleen
ou- en minvermogenden er door worden
aangetast maar wel, dat deze groepen er
meer dan de andere het slachtoffer van
worden.
Versterking van het weerstandsver-
mogen tegen de verwoestende tuberkel-
bacil is noodzakelyk. Vermeerdering van
algemeene welvaart dus gewenscht. De
strijd der arbeidersklasse om meer zeker-
heid van bestaan en om duurzame lots-
verbetering is uit dit oogpunt dus toe te
juiohen.
Maar dit is niet genoeg!
Iedere arbeider dient zich ook af te
vrageD, wat hij terstond voor zich kan
doen en moet nalaten, om van de ziekte
vrjj te blijven en zich voor besmetting
te wachten. Hij moet ailes doen om zich
en zijn gezin te vrijwaren.
Licht, zonneschijn, lucht, zindelykheid,
goede, doelmatige voeding, en zorg tegen
verzwakking dienen samen te gaan.
Licht en Zonneschyn.
Er is een spreekwoord dat zegt de
timmerman maakt ramen in de muren
om het licht door de ramen te laten en
de huisvrouw hangt er weer lappen voor
om het licht uit te sluiten.
In dit woord is een kern van waarheid.
Heelemaal zonder gordynen gaat het
slecht, maar de vensters iôà behangen
met lappen, dat de kamer somber is van
duisternis, is de pest voor de gezondheid.
Er zijn menschen, die zôô bang zijn
voor hun meubeltjes of kleedjes, dat zy
's m >rgens vroeg, zelfs in den winter, de
zon afsluiten door de gordynen neer te
laten. Zy betalen echter het welzijn van
hun meubelen met de bleekheid en zwak-
heid, misschien met het leven van hun
kinderen.
Zon is leven, licht is gezondheid, wees
dus niet bang voor de zon en laat hare
stralen zooveel mogelijk tôt in uw binnen-
kamer 1
Lucht
Hetzelfde geldt voor lucht. De woning
van den arbeider is vaak nog bekrompen.
Door het woninggebrek is het samen-
wonen van gezinnen in één woning
vreeselyk toegenomen. Dat moet verbeterd
worden met aile middelen.
Maar dubbel ongelukkig is dit euvel,
als de bewoners bang zijn voor frissche
lucht. Wie de gezondheid in zijn huis
verlangt, zorge voor ventilatie, voor ge-
regelde toevoer van versche lucht. Zet
uw ramen en deuren zoo dikwijls open
als het kan met eanige zorg tegen tocht
is dit wel te doen. Lucht vooral uw
beddegoed en uw slaapplaatsen geregeld.
Zet vôôr ge naar bed gaat des avonds
nog eerst eens ailes open, om de mufle
lucht er uit te laten waaien en de frissche
er in. Laat ook des nachts een raam
open, als het kan zonder dat ge koude vat.
Dat laatste valt een beetje mse. In de
sanatoria slapen de patiôulen met open
ramen om te genezen. Als ge maar goed
onder de dekens ligt en u niet bezweet
waagt aan de koude lucht, behoeft ge niet
zoo spoedig te vreezen.
Wees zindolyk
De tuberculose is besmettelijk en boven-
dien is een vuile woning een haard voor
allerlei ziekten. Een woning kan klein
zijn, zy behoeft niet vuil te wezen.
Zindelijkheid is noodig om zichzelf,
niet voor het oog alleen. Er zijn men
schen, die voor de buitenwereld ,netjes"
zijn, maar waar het stinkt in huie. Dââr
spreidt de tering haar bedje
Veel en vast kleedegoed, onnoodige
vodderij voor den opsehik, zij kunnen
nesten van vuxlheid zijn, voor de gezond
heid van groot nadeel.
Op den grond spuwen, te weinig boenen
en schrobben, met een Franschen slag
den vloer reinigen en het vuil in de
hoeken laten zitten, dat vormt de haarden
van ziektekiemen en besmetting.
En dit geldt vooral ook het lichaam.
Een rein lichaam is het halve leven.
De wegens zijn zindelijkheid beroemde
Hollander is dikwijls zeer vuil op zijn
lichaam. Vooral ook geldt dit de vrouwen.
Dokters weten ervan te spreken
Er zijn er, die mooi opgedirkt en met
heldere kleederen op straat verschyuen,
maar die hun lichaam niet behoorlijk
reinigen, hun kinderen niet op tijd
wasschen en met hun handen ailes aohter-
een aangrijpen zonder ze tijdig eens weer
te wasschen, Ze zien er groezelig uit en
als hun wat overkomt, moaten ze zich
de oogen uit hun hoofd schamen voor
den arts of verpleegster, die hun vuile
liehaam moet bezien.
Men zij nôg zoo klein behuisd, met wat
overleg kan ieder zich tijdig reinigen.
Wie zeep en water spaart, moet misschien
straks de schade aan de gezondheid dubbel
en dwars betalen.
Denk ook om de vliegen en laat geen
voedsel onbedekt staan, waar deze insekten
hun vuil op kunnen overbrengen. Zij
vliegen van allerlei vuilnis op wat gy
straks eten moet en brengen menige
besmetting op de men3chon over.
Tuberculose is besmetteljjk.
Wy hoorden eens iemand als een
wonder vertellen, dat twee jongelieden,
die lang samen verloofd waren geweest,
in een tijd van enkele maanden achter
elkander aan tuberculose stierven. Maar
dat was geen wonder de een had de
ander besmet. Dit moet niet overdreven
worden. De tuberkelbacil zal iemand
niet z66 maar aan waaien en de weerstand
voorkomt veel schadelyke gevolgen. Tocb
moet de besmetting niet geminacht
worden.
Is één uwer huisgenooten tuberculeuB,
zorg dan, dat de auderen er niet te nauw
mee in aanrakiug komen. Pas vooral op
uwe kinderen en laat ze niet door iedereen
kussen.
Laat u niet door oude bakerpraatjea
wijg maken, dat de besmettelykheid maar
larie is, omdat tante Bet zôôveel jaren
naast een teringlijdster heeft geslapen.
Stel al, dat het waar is de eene mensch
is do andere niet en tante kan wel onvat-
bsav zijn voor iels, waar uw kind of gij
zelf aan sterft
Stellig is het ongezond en gevaarlrjk,
den adem en de vuile stcfîen vau iedereen
naar binnen te halen. Nog te veel drinken
arbeiders uit glazen en koppen, door
anderen gebruikt, zonder dat ze gereinigd
zyn. Dit zijn slechte gewoonten, die zich
lichtelyk wreken op de gezondheid.
Zit niet in dompige kroegen I
Bij voorkeur zoeken arbeiders menig-
maal benauwde, dompige koffiehuizen op,
om er „gozelligheid" te vinden. Zij ont-
vluchten hun kleine woning om in nôg
banauwder kroegen terecht te komen I
Deze gezelligheid is de pest voor ds
gezondheid. Wie zijn modemensohon wil
opzoeken om er mede to verkeeron, die
doe dit ten minste in een helder verlicht
en friseh lokaal. Wat voor uw huis geldt,
geldt ook voor uw ontspanningslokaal.
Ge zit nog beter in uw kleine woning,
met vrouw en kinderen rondom u, dan
in een badompte herbergkamer, waar op
den grond gespuwd wordt en de 3lechte
„asempjea" rondzwerven
Gaat liever wandelen of fietsen in de
vrye natuur. Snuif de frissche lucht in
en laaf u aan de geuren van bloem en
struik en heide, liever dan jeneverlueht
in uwe longen te halen.
Besteed uw geld goed
Wie geregeld alcoholische dranken
drinkt, verzwakt zijn lichaam en dus zyn
weerstandsvermogen. Hij kon het geld,
dat hy aan dranfc uitgeeft, basteden om
zyn kleeding en die van zijn kroost te
verzorgen, zijn gezin beter te onderhouden.
Hy kon zijn voedsel verbeteren met dat
geld. Hy geeft het echter uit om zijn
lichaamskracht te ondermynen door den
verslappenden drank, terwijl zyn vrouw
en kinderen gebrek hebben aan verster-
kend voedsel 1 Als de tuberkulose zijn
woning binnensluipt, vindt zij in hem en
zyn gezin een gewillige prooi.
Da voeding.
Dit brengt ons aan de kwestie van het
voedsel, want wie zyn geld aan sterken
drank uitgeeft, kan er geen goede, ver-
sterkende voeding voor koopen. Het geld
laat zich maar eenmaal uitgeven. Wie
bier of jenever koopt, kan voor het daar-
voor uitgegeven geld zich geen melk aan-
schaften. Dat is een waarheid als een koe
Doch ook afgescheiden hier van is de
zorg voor goede voeding van het hoogste
belang in den strijd tegen de tuberculose.
Degelyk voedsel houdt Ufet lichaam in
stand en maakt het sterk tegen sloopende
ziektekiemen.
Daarom dient men er op bedacht te
zijn, niet zyn karig geld uit te geven aan
lif-lafjes, louter voor den smaak, doch
zonder beteekonis voor de maag. Ook de
tong van den arbeider is niet van seem-
leer, wij weten het. Maar wie aie huis
vrouw met een matig inkomen haar geld
te veel verdoet aan koekjes eu taartjes,
haudelt zeer cnvoorzichtig eu gevaarlyk
voor de gezondheid.
Als de man zijn geld verdrinkt en de
vrouw het versnoept, krygt de tuberculose
een goede kans
Degelijk voedsel, met smaak toebersid,
moet het lichaam in stand houden. Zoo
mogelijk flink licht verteerbaar vet, dik
wijls meel, grutten, boonen en groente
en niet altijd weer aardappelen mét asrd-
appelen, ziedaar de aangewezen spijs.
Vleeschvoeding is ook uitstekend, doch
op groote hoeveelheden komt het niet aan.
Wees tydig erbjj
Als uw kinderen teekenen vertoonen
van zwakheid en bleekheid hun frissche
blos vervangt, aarzelt dan niet en stelt
u in verbinding met een genesaheer om
een onderzoek te iaten instellen. Consul-
tatiebureaux zijn er op vele plaatsen en
er komen er meer. Wie er vroeg by ia
heeft groote kans, de tuberculose in de
kiem te overwinnen. Dat geldt evenzeer
van u zelf, volwassenen, als van uwe
kinderen.
En als de tuberculose de gezondheid
van u of uwe kinderen ha-ft aangetast,
wanhoop nog niet en behoud uw kalmte.
Onderwerp u aan de voorschriften van
den arts, de huisbezoekster en de ver
pleegster. Wees niet eigenwijs of laat-
dunkend, maar bedenk, dat zij alien de
belangen van uw gezondheid behartigen.
Zoek niet uw toevlucht bij kwakzalvers,
hoe mooi zij weten te adverteeren en
welke roerende verhalen gij ook hoort.
Maar vôôr ailes bedenk beter voor-
komen dan genezen.
Zôô zal de tuberculose als volksziekte
mo8ten worden overwonnen. Sedert den
oorlog neemt de ziekte weer af, maar nog
sterven ongeveer 14 per duizend aan die
ziekte per jaar. Waakt, dat gy er niet
by z\jt
MM. t. T.
Yergadering van den Raad der gemoente
SAPPEMEER,
op Vrijdag 29 Juli 1921, 's avonds
half zeven.
Aanwezig 12 leden. Afwezig de heer
Suait.
Voorzitter de heer M. Doornbos, oudste
wethouder.
Aan de orde-:
1. Notulen. Worden gelezen en on-
Een offer aan te nemen valt den
edelmoedigen zwaarder dan er
een te brengen.
Door d, 1.BEUYERE.
(Nadruk verbodtn.)
27.)
Z. M. knikte den hertog toe om den
spot zijner zuster wedor goed te maken,
en zette daarna zyn weg door de zalen
voort, nu eens dezen dan genen door een
enkel woord gelukkig inakend.
„Nu, mynheer de hertog," sprak de Prin-
ses, „u kan tevreden zyn. Ofschoon mijn
zwak geheugen my deed vergeten, u mijn
dank te brengen, myn broer is immers
met uw keus tevreden, en wy zullen al-
licht myn kleinen poëet op den hoogsten
eerepost zien."
Ze groette, nam den arm van den
koning van Napels en begaf zich naar
een andere zaal, terwyl Fouché met een
verwensching op de lippen, maar toch
met een aanminnig lachje op eenige hove-
lingen toetrad, die hem te beleefder ont-
viDgen, naarmate ze hem meer haatten
en vreesden.
Zoodra het hofïeest geëindigd was,
snelde de minister van politie naar huis,
en voor hy zich in de voor hem op zyn
schryftafel gelegen arbeid verdiepte,
schreef hy eenige regels op een groot
blad papier en beval zyn secretaris, dit
schry ven per extra kcerier naar het eiland
Elba te zenden.
De voorbereidende maatregelen voor
het huwelijk van luitenant Marton met
de scboone Béatrice waren onder Ieiding
van madame Clairette hun voltooiïng ge-
naderd en de huwelijksdag was aan-
gebroken.
In feestelijken glana straalden de zalen
Van het huis Corniglione, en ailes wat op
het eiland naam, rang en stand had, was
saamgestroomd om het feest bij te wonen.
Het trouwen op de maire had plaats
gahad en de kerk was gevuld met al de
gasten, van wie do glanzende uniformen
der officieren met da ryke toiletten der
dames een ongekende kleurenpracht
vormden.
Na het huwelijk begaf men zich naar
het huis van den moire, in welka grootste
zaal de bruiloftsdisch, schitterend van zil-
ver en krÎ3tal was aangericht.
Aan de zijde van het overgelukkig jonge
echtpaar, dat zich in een nieuw aacge-
bouwden vleugel van het huis zou inrichten,
zaten de prefect en zyn gemalin. Naast
vader Corniglione, wiens blijde lach even
zeer het geluk zijner dochter als de be-
loofde ruime opbrengst der ijzermijnen
gold, had overste Saint Fauson zijn plaats,
die geheel en al met het huwelijk van
zijn adjudant verzoend scheen en de asn-
minnige bruid een reuzengroot bouquet
had overgereikt.
De tafel vereenigde ailes, wat ook de
grootste gaatronoom zich wenschen kon
en 't diner verliep onder algemeene, steeris
verhoogde vroolijkheid, en herba&ldelijk
sloeg de jonge vrouw de oogen blozend
neer, bij de niet al te fijne scherts, dien
de overste, van over de tafel toewierp en
door de kameraden van haar gemaal met
luiden lach beantwoord werden.
Mynheer Gordone bracht den eersten
dronk uit op het bruidspaar en dat in
welgekozen woorden, die niets aan har-
teîijkheid hadden overgelaten, als zijn
toon soms niet al te oratisch had ge-
blonken. Hijnheer Corniglione luisterde
maar half en half en bedacht ondertusschen,
met wolk een groot geldelijk cffsr hij de
warme deelname en da hartelijke vriend-
sehap van den syndious gfikocht k&d.
De prefect dronk op mynheer de maire,
die de stichter van het geluk was, dat
het jonge paar voor hun leven tegen-
straalde hij roemde de verdiensten van
den gastheer voor de stad en zyn aanhan-
kelijkheid jegsna Frankryk en den ksizer,
onder wiens vanen de jonge eebtgenoot
zoo glp.nsrijk en eervol de wapens ge-
voerd had.
De gastheer bleef den prefect niets
schuldig en verhief zich direct daarop,
om in zyn rede, met grooten bijval begroat,
den heer Dubois te vieren, die de regee-
ring zoo waardig tôt jheil van stad en land
vertegenwoordigde, en eindigde met de
hoop uit te spreken, dat het Elba mocht
gegeven zijn, hem lang als prefect te
houden.
Terwijl het geheele gezelschap opstond
om den prefect de hand te drukken, kwsm
mynheer Monier, die even door een lakei
naar buiten geroepen was, op zijn chef
aan en reikte hem een met een groot
staatszegel gesloten brief over.
Eerbiedig trsden alien terug, want er
moest iets gewichtigs voorgevallsn zijn,
de brief door een bijzonderen koerier ge-
bracht was, zooals de secretaris fluiaterend
den omstanders mededeelde.
Charles opende den brief, doorvloog
den inhoud en reikte hem dan, afwisselend
kleurend en verbleekend, aan zijn vrouw.
Madame Clairette scheen ook getroffsn,
maar dan echter blonk er louter vreugde
uit haar oogeu.
Het schry ven van den minister bevatte
ik korte woorden het bevel, direct na
ontvangst dezer, naar Parijs terug te
keeren, daar een andere bestemming voor
den prefect gekozen was. De loopende
zaken zouden door den heer Monier worden
afgedaan.
„Wat beduidt dat?" fluisterde Charles
zyn vrouw toe. „Hoe jammer, we be-
gonnen ona hier zoo recht thuis te ge-
voelen en moeten nu wser weg."
„Dat beteekent", fluisterde Clairette
trotscb, „dat wij een sport hooger op
den ladder zullen stijgen en we weldra
allicht op onze buidige positie even îaag
neerzien, als van hier op de dakwouing
van madame Lablache."
B't Is geen geheim, vrienden" zei ze
luid tôt het in apanning verkeereade
gezelschap, „mijuheer Dubois is tôt een
andere bestemming gerospen en moot
direct naar Parijs terugkeeren. Het eenig-
ste, wat ons bij dsze eervolle onderschei-
ding diep treft, is de scheiding van het
eiland en van de vrienden, die wij hier
vonden."
Een algemeen gejubel van blyde ver-
rassing beantwoordde deze mededeeling.
Allen drongen zich nog ijveriger om den
prefect, om hem met de spyt over de
scheiding, tevens de blydschap over de
bevordering te betuigen.
De oogen der schoone Béatrice vulden
zich met tranen by de gedachte, van haar
vriendin te moeten scheiden, maar lachend
wees deze op mynheer Marton en zei
„Hy zal noij vervangen."
Toen kon er by de jonge vrouw dan
ook geen droefheid meer heerschen en
toen mijnheer Corniglione het gezelschap
uitnoodigde, zich naar de balzaal te be-
geven en zich door de scheiding van den
geëerden prefect de vreugde van het
oogenblik niet te laten vergallen. opende
de jonge vrouw, stralend ven geluk, 't bal
met mijnheer Dubois, terwyl de gelukkige
Henri met madame Clairette volgde.
veranderd vastgesteld.
2. Ingekemen stukken.
a. Schrijven van den Minister van
Landbouw enz. dat ter tegemoetkoming
iu de kosten van exploitatie van een
proeftuin over het jaar 1921 aan de ge-
meente sen rijkssubsidie is vorleend van
f 600.
Voor kennisgeving aangonomen.
b. Prooesverbaal van kasopneming.
Ontvang8ten f 949619.37
Uflgaven 948587.655
In kas 1031.715
Voor kennisgeving aangenomen.
c. Verslag van het Provinciaal Elec-
triciteitsbedrijf. Ter visie.
d. Verzoek van de Vereen. tôt instand-
houding van het Consuitatiebureau te
Winschoten om subsidie.
B. en W. stellen aanhouding voor tôt
behandeling dar begrooting voor 1922.
Aldus besîoten.
e. Schrijven van Ged. Staten houdende
goedkeuring van het raadsbealuit tôt het
aangaan eener tijdelijke leening van
50.000.
Voir kennisgeving aangenomen.
3. Benoeming van een onderwijzer aan
de Ooaterschool.
De alphabotische voordracht beetaat uit
de heeren H. H. Boddema, onderwyzer
te Siddeburen, W. K. Booms, onderwijzer
te Groningen, J. A. Brons, tydelijk on
derwijzer te Westerbroek.
De heer Boddema wordt met elf stem-
men benoemd. Op den heer Brons werd
één stem uitgebracht.
4. Missive van Ged. Sfcaten d.d. 7 Juli
j.L, houdende opmerkingen op de vast-
gestelde verordening heffing en invorde-
ring hondenbelaeting, met voorstel van
B. en W.
Ged. Staten maken bezwaar tegen in-
werkingtreding van de nieuwe verorde
ning ingaande 1 Januari 1921, waarom
B. en W. voorstellen hsar 1 Januari
1922 te laten ingaaù Tevens stellen zij
eene redactie-wijziging van artikel 6 der
verordening voor.
Conform het voorstel van B. en W.
wordt besloten,
5. VaststelliDg keuringsverordening ter
uitvoering der wsrenwet.
B. en W. stellen voor eene verordening
vast te stellen volgens een door Ged.
Staten aangegeven model-verordening, ter
verkryging van meer uniformiteit in deze
provincie.
De heer Bakker merkt op, dat in de
verordening niet gesproken wordt over
het toezien op h6t gewicht. Verschillende
leden merken op dat dit niet in de ver-
ordeniDg thuis hoort. Aangeraden wordt
daarop ook persoonlyk te lotten en zoo
noodig een klacht bij den burgemeester
in te dienen.
De verordening woidt hierna vastge
steld. N&gezien zal nôg worden wat eene
bestaande verordening zegt omtrent het
controleeren van brood en waren.
Toen eindelijk bet feest gsôindigdwaa
zaten Charles en Clairette nog lang in
hun siaapkamer brjeen de jonge vrouw
werd niet moede, de aehoonste toekomst-
beelden aan haer nog altijd twijfélenden
eehtgenoot voor oogen te tooveren.
De voorbersidingen voor de reis waren
spoedig gerasskt. Corniglione nam het
msubilair, de parwden en rytuigen van
den prefect voor een zeer feoogen prijs
over. Mynheer Monier kreeg weer het
beheer over de zaken in de stille hoop,
zelf nog eens prefect te zullen worden.
De weinige dagen, weike Charles en
Clairette nog te Porto Ferrsjo door-
brachten, vormden esn reeks van feeste-
lijkheden, ieder b ijverde zich, bij den
scheidenden prefect een aangeuame her-
innering achter te laten, in de hoop Istar
nog eens, boa dan ook, steun van den
invloedrijken jongen mau te zullen krygen.
Eiadelyk begsf de prefect zich met zyn
echtgenoote aan boord van het postschip.
Heel de stad was aan de kade verzameld.
't Afscheid was even feestelyk als de
ontvscgst, slechts warmer en hartelyker.
Béatrice lag weenend in Clairette's arm.
Later op den wal, wenkte zij de schei
denden zoo lang met haar zakdoek na,
als het sckip in 't zicht was.
Ook Charles en Clairette gingen, nadat
de weemoed van het afscheid overwonnen
was, met geruster hart heen, dan ze
gekomen waren. Nu toch konden ze, wat
de tijd ook bracht, stounen op hun vier-
maal honderdduizend francs en op zoo'n
fund&ment vertrouwende, kon men gerust
de toekomst tegemoet zien.
Ze kwamen in Parijs met de heerlijkste
herinneringen van Elba aan, en blikten
vol spannende nieuwsgierigheid de toe
komst tegen, welke hen gewis in nog
glanzender positie zou voeren.
(Slot volgt.)
OOST- GOORECHT
Offioieel Orpan nu HQOGEZANO, SAPPEMEER en SLRCMTEREN.
